1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

4.9. TMV ning "saxaroza gradienti konsentratsiyasida sentri-fugalash" 
usulida tozalash (10) 
Suvda 
yaxshi 
eriydigan 
kimyoviy 
inert 
moddalar 
gpadienti 
konsentratsiyasida sentrifugalab makromolekulalar aralashmalarini (viruslar, 
nuklein kislota) fraksiyalarga ajratish mumkin. Bunday moddalarga saxaroza, 
glitserin, rubidiy yoki seziy tuzlari, polivinilpirrolidon kabilar kiradi. 
Bu metodlarni asosiy prinsipi shundan iboratki, sedimeitatsiya tezligi bilan 
farqlanadigan aralashma qismlari markazdan qochma kuch ta’sirida sentrifuga 
probirkasida boshqa-boshqa o‘z sedimentatsiya koeffitsentiga teng bo‘lgan 
saxaroza gradientining joyiga ko‘chib o‘tadi. Sentrifugalash natijasida 
fraksiyalarga ajratilayotgan moddalarning diskret zonalari hosil bo‘ladi. 
Saxarozaning yopishqoqligi zonalarga ajralgan qismlarni stabillashtirib aralashib
ketishidan saqlaydi. Viruslar probirkaning ma’lum qismida zona hosil qiladi, bu 
probirkani o‘tuvchi nur ta’sirida qorong‘u xonada kuzatilsa virusli zona yaqqol' 
oppoq bo‘lib ko‘rinadi. 
Marker 
moddalarini 
(koeffitsenti 
sedimentatsiyasi 
aniq 
bo‘lgan 
makromolekulalar) ishlatib turib saxaroza gradienti konsentratsiyasida noaniq 
virusning taxminiy sedimentatsiyasi koeffitsentini aniqlash mumkin. Quyidagi 
mutanosiblikdan foydalaniladi:
S
x
/S
y
=d
x
/d
y
 
S
x
va S
y
– sedimentatsiya koeffitsientlari,
d
x
va d
y
gradientni tepa sathidan sentrifuga jarayonida o‘tilgan masofa. 

---

 
 
81 
Bu usulda sentrifugalanganda eng axamiyatli narsa bu rotorni tanlashdir. 
Prereparativ ultratsentrifugalar ichida eng qulayi "Spinco" L modeli 
sentrifugalaridir. Ular har xil hajmdagi rotorlar bilan ta’minlangan. Saxaroza 
konsentratsiyasi gradientida ishlatish uchun osma stakanlarga (probirka) ega
"baket —rotorlar" (Swinging Jucket Rotor yoki SW) ishlatiladi, quyida ularning 
ba’zilari berilgan (10-jadval). 
10-jadval 
'Spinco" (model L) sentrifugasining ba’zi rotorlarining tavsifi