1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

1. Tomat o‘simligida uchraydigan TMV va boshqa viruslarni 
identifikatsiya qilish 
uchun bu virusning ko‘p yillardan buyon o‘rganilgan 
xususiyatlaridan foydalanib quyidagi usullar Vlasov Yu.I.
(13) tomonidan 
amaliyotda keng ko‘lamda qo‘llanilmoqda ( 2 - 3 jadvallarga qaralsin). 
a) 
TMV barglarida mozaika va ularni ba’zan ipsimonlashishi, strik, 
mevasini ichini qo‘ng‘ir rangga kirishi kuzatiladi. 
b) TMV virusining boshqa indikator o‘simliklardagi simptomlari ham
mazkur jadvalda keltirilgan. 
v) 
Viruslarning fizik xususiyatlari: O-TMV (oddiy tamaki virusini 
xarorat ta’sirida faolligini yo‘qolishi (HTFY) – 93-96°S, aukuba shtamminiki - 
80,6°S, qozoq shtamminiki esa - 82°S; oxirgi suyulish miqdori (OSM) 1:1 000 
000. O‘simlikdan ajratilgan shirada saqlanish muddati bir necha oy. 
g) Serologiya usulida diagnostika "tomchi usul"da bajariladi. 
d) Mikroskop bilan analiz qilish virus zarralari tayoqchasimon shaklga ega; 
o‘lchamlari 300x18 nm.
2-jadval 
Tomat viruslarining indikator-o‘simliklardagi reaksiyasi 
Virus 
Indikator o‘simlik turi 
Reaksiya xarakteri 
Eslatma 
TMV 
Nicotiana glutinosa 
L; LLN 
Ko‘pchilik 
TMB 
ni 
shtammlari 
mahalliy 
nekrozlar hosil qiladi 
Datura stramonium 
L; LLN 
TMV ni odatdagi 
shtammlarining VTM 
vulgare - (O-TMV) 
reaksiyasi 
Petunia hybrida 
L; LLN 
TMV ni tomat 
shtammlari reaksiyasi 

---

 
 
51 
Petunia hybrida 
S; M 
Tamakini duragay 
navlari shunday reaksiya 
beradi. 
Nicotiana tabacum 
L; LLN 
Gruziya tamaki va 
maxorka insituti navi 
Petunia hibrida 
L; LLN 
Nicotiana glutinosa 
L; LLN, S; M, N 
TZV 
Datura stramonium 
L NR, S NOL 
Nicotiana tabacum 
L NR, S N, NR 
Nicotiana rustica 
L NR, S N, NR 
Lycopersicum esculentum 
S BsN, VO, NR 
TBV 
Petunia hibrida 
S M, En, Vb 
Tetragonia expansa 
L LL 
Nicotiana glutinosa 
S M, D S N, En 
BV №1 
Nicotiana glutinosa 
S M, Dis 
Nicotiana tabacum 
S M, Sis 
Cucumis sativus 
S YMO 
Datura stramonium 
L Sp S Mo, M, Ch, 
Rp 
Hamma shtammlarida 
ham emas 
Chenopodium murale 
L LL 
KXV 
Datura stramonium 
L N Sp, S Mo 
Nicotiana glutinosa 
S Mo,N 
Gomphrena globosa 
L LLN 
KUV 
Nicotiana tabacum Samsun 
navi 
S VC Vb 
Datura metel 
S Ve LB 
Solanium demissum hybr. 
H
6
 
L Ve LB 
Solanium demissum
L. N Sp Br 
BV 
Datura stramonium 
L, Sp, S Vc, Y Sp M, 
N 
Capsicum annum 
S ym 
3-jadval