1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
58-rasm. Born kasalligi virusi, diametri ot 70 do 130 nm. (110) 
 
 
Xususiyatlari 
Born kasalligi virusi oila va avlodni birdan -bir vakilidir. Bu kasallik 
butun dunyoda tarqalgan. Bu kasallik ko‘pincha otlarda, qo‘ylarda mushuk, it va 
strauslarda uchraydi. Bu virusni tabiiy ho‘jayini otlar va qo‘ylardir. Ularda virus 
nevralgik simptomlar hosil qiladi, ba’zan nobud ham qiladi. Ko‘p holatlarda bu 
virus bilan kasallangan hayvonda kasallanish simptomlari ko‘rinmaydi, bu esa 
hujayin organizimini virus tashuvchilikga olib keladi. Otlarda bu kasallik vertikal 
usulda tarqaladi. Tabiiy sharoitda bu kasallik yirik shoxlik mollarda va 
mushiklarda uchraydi. Ba’zan kasallik it, xachir va boshqa hayvonlarda sporadik 
uchraydi. Eksperimental sharoitda bu virus kelib chiqishi har xil bo‘lgan 
(filogenetik xar xil xayvonlar) qushlardan tortib kemiruvchilar va odamsimon 
primatlarni ham kasallantiradi. Serologik va molekulyarno-epidemiologik 
tadqiqodlar ko‘ratishicha bu virus odamlarni kasallantirib nerv sistemasini psixik 
buzilishlarga olib keladi. Bu kasallik umurtqalilarni ko‘plarida markaziy nerv 
sistemasini kasallantiradi hamda u markaziy nerv sistemasi virus infeksiyalarida 
persistentlikni o‘rganish modeli bo‘lib xizmat qiladi.
Born kasalligi virusi nerv va nerv to‘qmalarini sitolizsiz hujayra ekmalari 
liniyalarida ko‘payadi. 
Virusni PSR va nishonlangan antitelolar yordamida aniqlanadi. Virus 
antigeni yadroda bo‘ladi. Virioni sferik zarracha bo‘lib 70-130 nm, uning qobiq 
bilan o‘ralgan o‘zagida (50-60 nm). Bu qobiq uzunligi 7 nm bo‘lgan peplomerlar 
bilan o‘ralgan. Virioni rN=5,0—12,0 da chidamli bo‘ladi. 
Virusning genomi bir molekula negativ qutubli bir zanjirli RNKbo‘lib, 
o‘lchami 8,9 tn molekulyar massasi ~3x106 D. u oltita oqsilni kodlantiradi: r40, 
r24, r18, r16, r56 va r180. r40, r24, r16 polipeptid fosfoprotein (N),transkripsiya 
aktivatori (R) va matriks oqsili (M) lar nukleoprotein tarkibiga kiradi. G 

---