1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

55-rasm. Bunyavirus (chapda elektronmikrofotografiyasi. o‘ngda– tashqi 
ko‘rinishi (sxemasi) 
(
105) 
 
 
 
Bunyaviruslar oilasi quyidagi avlodlarni o‘z ichiga oladi
: 
 Bunyavirus avlodi
(Bunyamver superguruhi). 
 Phlebovirus avlodi
(moskit bezgagi virusi). 
Nairovirus avlodi 
( qo‘ylarningNayrobi virusiga o‘xshash viruslar). 
Uukuvirus avlodi
(

(Uukuniemi virusiga o‘xshash viruslar). 
 
 
 
 
 
Xususiyatlari 

---

 
 
252 
Bunyaviruslar avlodi: bunya-, flebo-, nairo- i xanta - viruslar avlodlarini 
o‘z ichiga oladi. Oilaga 300 dan ortiq qon so‘ruvchi bo‘g‘imoyoqlilar 
tarqatadigan, eng ko‘p chivinlar tarqatadigan viruslar kiradi. Bunyaviruslar odam 
va havonlarni kasallatiradi. Masalan, Rift vodiysi va Nayrobi kasalligi viruslari 
qo‘y, echki, yirik qoramollar kasalliklari SHarqiy va Janubiy Afrikada tarqalgan 
o‘tkir transmissiv kasalliklarga kiradi. 
Bunyavirus avlodi 18 ta seroguruh va160 dan ortiq viruslarni o‘z ichiga 
oladi. Prototip bo‘lganAkabane virusi 30 dan ortiq odam va uy hayvonlarida 
kasallik qo‘zg‘atadigan viruslardir.
Xantaviruslar avlodiga 22 viruslar kirib persisten usulda virus bilan 
kasallangan kemiruvchilar orqali tarqaladi.
Fleboviruslar avlodi ga ikkita seroguruh kiradi, chivinlar orqali 
tarqaladigan 50 dan ortiq virusni o‘z ichiga oladi. Prototipvirus bo‘lib Rift
vodiysi virusini olish mumkin.
Nairoviruslar guruhiga ettita seroguruh kiradi, 33 ta virus ni o‘z ichiga 
oladi. Prototip virusga qo‘ylarni Nayrobi virusi kiradi.
Bunyavirular virionlari sferasimon qobiqli virus bo‘lib diametri 80—120 
nm. Ularni nukleokapsidi spiral simmetriyali, qalinligi10—12 nm lipoprotein 
qobiqqaega. Tashqi yuzasida 10-12 nm li glikoprotein o‘simtalari bor. Ular ikki 
qavatli 5-7 nm li lipid qobiqni teshib o‘tadi.Virion markazida uchta sirkulyar 
spiralsimon nukleokapsid segmenti joylashgan, ular o‘zaro 3' i 5'-oxiri har bir 
RNK-genomn segmenti nokovalent bog‘lar bilan birikkan. Uchchala RNK 
segmentni oxirgi uchlari bir xil ketmaketlikka ega, ammo har hil avlodniki bir-
biridan farq qiladi. Bir virionga 270—1400 peplomer to‘g‘ri keladi, ular virus 
glikoproteinlari G1 i G2 geterodimerlardan tuzilgan, ammo fleboviruslarni ozroq 
qismini yuzasidagi subbirliklari gomodimerlardan tuzilgan. Gomodimerlar, balki 
boshqa avlod dimerlarida ham tuzilgandir. Fleboviruslar sferasimon tig‘iz 
joylashtirilgan10—11 nm morfologik birliklar bilan qoplangan(markaziy 
bo‘shlig‘ini diametri ~5 nm. 
Bunyaviruslarda, boshqa RNK tutuvchi qobiqli viruslardan farqli o‘laroq 
membrana(matiksli) oqsili yo‘q. Nukleokapsidni oqsili to‘g‘ridan-to‘g‘ri ikki 
qavatli lipid qavatni ichki yuzasiga yopishib turadi.Bunyaviruslarni virionlari 
58—70% oqsil, 20—33% lipid, 7% uglevod va 1—3% RNK dan iborat. 
Ularda uchta asosiy oqsil bo‘lib, ularni ikkitasi glikoproteindir. G1 i G2 
glikoproteinlar virion tashqarisida joylashgan va o‘simtalar hosil qiladi, ularni
proteoletik fermentlar bilan yo‘qotish mumkin.Bu o‘simtalarni yo‘qotilgan 
viruslarni yuqumliligi birdan pasayadi. Glikoproteinlar viruslarni sezgir hujayra 
yuzasiga adsorbsiyalanishida bevosita qatnashadi deb taxmin qilinadi. 
Bitta virionga 2000—2500 ta N- oqsili molekulasi, 20—40 ta L- oqsili, 
600—700 G1 i G2 glikoprotein molekulasi to‘g‘ri keladi.
G1 i G2 glikoproteinlar spetsifik antigen determinantalari bo‘lib, neytrallovchi
antitelalarni hosil bo‘lishini ta’minlaydi. 

---