1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
206 
Iridoviruslar - qobiqli viruslarga kiradi, diametri —300 nm. Umurtqalilar 
iridoviruslari morfologiyasi Afrika cho‘chqalari chumasi (ACHS) virusiga 
o‘xshash. Iridovirus murakkab ikosaedrik kapsidga ega bo‘lib, diametri 130—
170 nm. Viruslari 20 dan ortiq struktura oqsillariga va birqancha virion 
fermentlariga ega. Genomi bitta liniyali ikkizanjirli DNK dan iborat bo‘lib, uning 
o‘lchami 95 000-190 000 juft asosdan iborat, m.m. (100-250) x10
6
. Moskitlar
iridoviruslarining genomi 440 000 par asosdan va yirik DNK genomli va eng 
yirik genomli DNK viruslarga kiradi. DNKning transkripsiyasi va replikatsiyasi 
uchun hujayra yadrosi zarur, ammo ba’zi DNK lar sitoplazmada sintezlanib 
sitoplazmada virionga aylanadi. Iridoviruslar genomining oxirigi uchi ACHS 
nikidan halqa simon joylanishi, uchining meyoridan ortig‘ligi-mo‘lligi bilan 
hamda bakteriya DNK larinikidek metillangan asoslar tutishi bilan farq qiladi, 
Replikatsiyasi sitoplazmada o‘tadi (yadro DNK sintez uchun kerak bo‘lsa ham). 
Virionlar kurtaklanish natijasida ajraladi yoki hujayrani buzilishi natijasida
erkinlikga chiqadi. 
Umurtqalilar iridaviruslari amfibiy vo sutemizuvchilarning har xil hujayra 
kulturalarida 12-32
0
S
da
ko‘payadi. Ularning replikatsiyasi ACHS nikiga 
o‘xshash. Ammo ularning genomi RNK polimerazani kodlantirmaydi, aksincha u 
hujayraning “polimeraza II”sini ishlatadi, u virus mRNKsini ko‘plab sintez qilish 
uchun struktura oqsillari bilan modifikatsiyalanadi. Iridoviruslarni boshqa farqi 
DNKreplikatsiyaisning birinchi davri yadroda o‘tishi, ikkinchisi – sitoplazmada 
virus genomidan 10 va undan ortiq
konkatemerlar hosil qilishidir. Asfaroviruslar 
kabi umurtalilar iridoviruslari virionlari zararlangan hujayra sitoplazmasida yirik 
parakristall strukturalar hosil qiladi. Bu oila viruslariga va ko‘plab har xil tabiiy 
xo‘jayinlarga 
egaligi 
xarakterlidir 
(oliy 
primatlardan 
tortib 
to 
zamburug‘largacha). Odamlarda virus kasallik qo‘zg‘atishi aniqlanmagan.