1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
8.4.1. Spiral simmetriya prinsipida tuzilgan tayoqchasimon va
ipsimon
viruslar 
 
 
1. Tobraviruslar ( R/1 :2,3/ 5 +0,6 - 1,3/ 5:E/E :S/ Ne)
Bu guruhning vakili tamaki bargini shaldirashiga sabab bo‘luvchi virus 
tabacco rattle virus. Zarralari tayoqchasimon shaklga ega. Ko‘pgina vakillari 
o‘simliklarga mexanik usudld yuqadi. O‘simliklarning juda ko‘p oilalarini 
kasallantiradi. 
 
2.Tuproq orqali o‘tadigan, bug‘doy mozaikasi virusi R/1:2/
(5):E/E:S/ 
Fu 
va kartoshka o‘sish nuqtasini jingalaklashtiruvchi virus
 
(
virus mop—topa) 
R/1:*:E/E:S/Fu, 
bug‘doy mozaikasi virusi, SHimoliy Amerikada, bug‘doyga 
katta zarar etkazgan. Hozirgi vaqtda unga chidamli navlar eqilmoqda. Mop -top 
virusi esa, G‘arbiy Evropada tarqalgan bo‘lib, uning virionlari tamaki mozaikasi 
virusiga o‘xshaydi. Ammo uzunligi 100-160, ba’zan esa 300 nm ni tashkil qiladi. 
Virus o‘simliklarni kam kasallantiradi, zamburug‘lar zoosporalari bilan tarqaladi.
 
3. Tobamoviruslar
[R/1:2/ 5:E/E :S/ O
] 
Bu guruh tamaki mozaikasi virusi (tabacco mosaic virus), tomat mozaikasi 
virusi, turli dukkakliklar viruslarini hamda qovoqsimonlar, kaktuslar viruslarini 
o‘z ichiga oladi. Bulardan eng ko‘p tarqalganlari tamaki mozaikasi virusi bo‘lib, 
uzunligi 300 nm, eni 18 nm ni tashqil qiladi. Ko‘pgina o‘simliklarga mexanik 
usulda yuqadi, mozaika va nekroz kabi simptomlar hosil qiladi. 
 
4. Kartoshkaning X virusi guruhlari [R/1:2,2/6:E/E :S/ O]. 
Bu guruh kartoshka X - virusini, oq yo‘ng‘ichqa mozaiqasi virusi va 
boshka viruslarni o‘z ichiga oladi. Virionlarining uzunliklari 480 - 580 nm bo‘lib, 
oson bukuluvchan iplardan iborat. O‘simliklarga mexanik usulda hamda 
hasharotlar yordamida yuqadi. Kasal o‘simliklarda mozaika hosil qiladi. Nekroz 
hosil qiladigan o‘simliklardan Gomphrena globosa (qulupnay gul) o‘simligini 
ko‘rsatish mumkin.