1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
141 
So‘ngra fag o‘simtasining po‘sti qisqaradi. Uning qisqarishi mexanizmiga 
qanday faktor signal bo‘lishi noma’lum. Signallik vazifasini o‘simtadan ajralgan 
ba’zi moddalar bajarishi mumkin, degan fikrlar mavjud, stimul bo‘lib bazal 
plastinkasining konfiguratsiyasini o‘zgarishi bo‘lishi mumkin. Po‘stning qisqarish 
mexanizmi etarlicha o‘rganilmagan. Boshqa fikrlar bo‘yicha o‘simta po‘stining 
qisqarishiga, taxmin qilinishicha oqsil subbirliklarini o‘zaro joylashishini 
o‘zgarishi sabab bo‘lishi mumkin. Yana boshqa fikrlar bo‘yicha po‘stning 
oqsillari mushak oqsillari bilan o‘xshash bo‘lishi mumkin. Po‘st xuddi mushak 
oqsillari qisqargandek ATF (va boshqa nukleozidtrifosfatlar) tutishi mumkin,
ular mushaklar qisqargandagidek energiya manbai vazifasini bajarishi mumkin. 
Hisoblar ko‘rsatishicha, bitta subbirlikga bir molekula nuklezidtrifosfat to‘g‘ri 
kelar ekan. Fagning qisqarish oqsillari mushak oqsillaridek ATF- aza 
aktivligiga ega bo‘lishi mumkin. Bazal plastinkaga fiksirlangan po‘stning 
qisqarishi fag bosh qismini bazal plastinkaga yaqinlashtirishi mumkin. Endi bazal 
plastin hujayra devoridan birmuncha uzoqlashadi (370 A ga yaqin masofaga), 
natijada tikanlarni birmuncha cho‘zilishiga olib keladi, tikonlar qisqa fibrillarga 
o‘xshab ketadi. Tikanlarni cho‘zilishi chegaralangan bo‘lgani uchun po‘stning 
qisqarishi bosh qism va unga birikkan sterjen-o‘zakni hujayra devoriga 
yaqinlashtiradi va oqibatda sterjen-o‘zak hujayra devorini teshadi. 
Aytilgan stadiyalarni birortasida yashiringan fag lizotsimi ajralib chiqib
mukopeptiddan tuzilgan xujayra devorining eng ichki qismini parchalaydi. Ichki 
qavat ancha pishiq bo‘lganidan lizotsim uni parchalab nuklein kislotani
hujayraga kirishini engillatadi. Jarayonning eng oxirgi stadiyasi fag DNK sini
hujayraga in’eksiyasidir. Bunda fag DNK si fag zarrasining bosh qismidan
sterjenning ichki bo‘sh qismiga bosib o‘tkaziladi (xuddi shpritsdagi suyuqlikni 
qisib chiqarilganidek). Bunda 7.10
5
A uzunlikga, diametri 20 A ega yopishqoq
DNK ni bir minut davomida 800 A uzunlikdagi diametri 25 A lik sterjenni 
ingichka kanalidan o‘tishi ancha qiyin. Balki bunda fag bosh qismi po‘sti 
oqsillarini bosimi natijasida ro‘y berishi mumkin.