1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta ta’lim vazirligi

 
 
189 
1.1.3.3.Aralashlar 
ALMV (27) 
1.2.
Qobiqlilar 
1.2.1.
DNK sintezisiz 
1.2.1.1.
Pozitiv genomli 
Togaviridae, Flavoviridae, Coronaviridae, TSWV(28-31) 
1.2.1.2.
Negativ genomli 
1.2.1.2.1.
Uzluksiz genomli
Paramyxoviridae, Rhabdoviridae (32-33) 
Genomi fragmentlardan iborat 
Orthomyxoviridae, Bremyaviridae, Arenoviridae(34-36) 
1.2.2.
DNK sintezli 
Retroviridae (37) 
2. RNK ikkizanjirli 
2.1. Qobiqsiz (bez obolochek) 
2.1.1. RNK uzluksiz 
Totiviridae (38) 
2.1.2. RNK bisegmentli 
Partitiviridae, Birnaviridae (39-40) 
2.1.3. RNK trisegmentli 
Trisegmentli mikoviruslar (41) 
2.1.4. RNK multisegmentli 
Reoviridae (42) 
2.2. Qobiqli 
Syctoviridae (43) 
G. Plazmidlar 
D.DNK-tutuvchi viruslar 
1. Birzanjirli DNK 
1.1. Qobiqsiz 
1.1.1. Izometrik 
Mycroviridae, Parvoviridae (44-45) 
1.1.2. O‘qsimon 
Mikoplazmalar fagi (46) 
1.2. Qobiqli 
Plasmoviridae(47) 
2.
DNK ikkizanjirli 
2.1. Qobiqsiz 
2.1.1. Monopartitlar 
Papovaviridae, Adenoviridae,Iridoviridae, Myoviridae, 
Styloviridae, Podoviridae, Tectoviridae (48-54) 
1.2.1. Multipartitlar 

---

 
 
190 
Polydnaviridae (55) 
2.2.
Qobiqli 
Plasmaviridae, Hepadnaviridae, Baculoviridae, Herpesviridae
(56-59) 
2.3. Murakkab tuzilishga ega 
Poxviridae(60) 
YUqorida viruslar klassifiksiyasi oilalar, avlodlar va viruslar guruhlari
Met’yuzning 1982 (26) 
yili chop etilgan klassifikatsiyasi va nomenklaturasi 
bo‘yicha 
keltirildi). 
Bu 
klassifikatsiyani 
esa 
Jdanov 
tomonidan
murakkablashishiga qarab guruhlarga bo‘lindi va so‘nggi taksonomik guruhlar 
bilan to‘ldirildi (18). 
Virusologiyada viruslarni klassifikatsiyasi va nomenklaturasi doimo 
o‘zgarib mukammallashib boradi. 1973 yildagi Moskvadagi Xalqaro 
mikrobiologiya kongressida viruslar nomenklaturasi bo‘yicha Xalqaro Qo‘mita 
viruslar klassifikatsiyasi va nomenklaturasini birmuncha tartibga keltirdi va 
takomillashtirib 1973 yil Xalqaro Viruslar Taksonomiyasi Qo‘mitasi (MKTV) 
degan nomni berdi. MKTB bo‘yicha viruslar universal taksonomiya sistemasida 3 
tartib, 80 ta oila (30 ta fitoviruslar oilasi
 
bilan birga), 233 ta avlodga kiruvchi
hayvon, o‘simlik va mikroorganizmlar viruslari avlodlari mavjud. MKTB qoidasi 
bo‘yicha quyidagi virus taksonlari mavjud:
Tartib (Order) – o‘z
ichiga, bir-biridan tartib va oila xususiyatlari 
bilan farqlanadigan umumiy tavsifli oilalarni biriktiradi va –virales suffiksi bilan 
belgilanadi. Hozir MKTB tomonidan 3ta viruslar tartibi mavjud: Caudovirales,
Mononegavirales, Nidovirales
. 
Oila (Famili ) va oilacha (Subfamili) lar virus umumiy tavsifga ega 
bo‘lgan va boshqa oila xususiyatlaridan farqlanadigan avlodlarni o‘z ichiga 
oladi. Ular oilaga -viridae va oilachaga -virinae suffikslari qo‘shilishi bilan 
farqlanadi. 
Avlodlar (Genus) viruslarni umumiy xususiyatga ega bo‘lgan va boshqa 
avlodlardan farqlanadigan guruhlarga ajratiladi va ularga -virus suffiksi 
qo‘shiladi.
 
Viruslarni turlari (Species) deb nomlanadi. Klassifikatsiyalash 
sistemasida tur taksoni eng ahamiyatli ierarxik birlikdir. Tur taksonini 
quyidagicha ifodalanadi. Viruslarni turi - politipik kategoriya (sinf) bo‘lib, 
ayrim ekologik nisha va replikatsiya liniyasiga ega bo‘ladi. («Virusny vid 
yavlyaetsya politipicheskoy kategoriey (klassom) virusov, kotoraya sostavlyaet
replitsiruyuщuyusya liniyu i zanimaet osobuyu ekologicheskuyu nishu»). 
MKTB da ko‘pgina hollarda o‘simlik viruslarini xalqaro inglizcha nom 
bilan atash qabul qilingan. Hozirgi vaqtda viruslarni taksonomiya qilish 
maqsadida viruslarni xarakteristikalarini - morfologiyasi, fizikaviy-kimyoviy va 
fizik xususiyatlari, genomi (nuklein kislotasini tipi), genomining o‘lchami (juft 
asoslar, nuklein kislotasini zanjirlari soni, oqsili, lipidlari va uglevodlarini 
xususiyatlari, viruslarni antigen xususiyatlari, serologik yaqinligi (rodstvo), tabiiy 
xo‘jayin spektri, tabiatda tarqalish usuli, tarqatuvchilar bilan aloqasi, patogenligi, 

---