217
firma(kompaniya)larning vizual, verbal vositalar, tashkiliy harakatlar orqali bozorda
o‘z nishasini egallashini ta’minlashga qaratilgan tadbirlarni o‘z ichiga oladi
.
Brendingda nafaqat ramzlar va reklama faoliyati, balki tashkiliy omillar ham
muhim rol o‘ynaydi. Samarali brending quyidagi uch omillar guruhiga bog‘liqdir:
Birinchi guruh – tovar ishlab chiqarilayotgan geografiq muhit bilan bog‘liq
bo‘lgan omillar, yoki joy, mintaqa, mamlakat, tarmoq va sohalar
.
Masalan, Fransiya
modalar mamlakati, Italiya – betakror dizayn va ranglar, Shveysariya – aniqlilik, Ger-
maniya — yuqori sifat va asllilikni anglatadi. Mozel, Reyn, Burgundiya vinolari,
Shotlandiya viskilari, Belgiya po‘lati, Gollandiya pishloqlari butun dunyoga mashhur
va ularni kishilar birinchi navbatda harid qiladilar.
Ikkinchi guruh – ishlab chiqaruvchi firmaning obro‘-e’tibori, nufuzi
.
Mutaxassislar, IBM, “Compac” yoki “Apple”
kompyuterlarini, qo‘shiq ishqibozlar
“Technix”, “Panasonic”, “Sony” kompaniyasining musiqa jihozlari va musiqa
markazlarini, kiyim ishqibozlari Pier-Karden, Dior, Tom Klaym (Tom Klime)
firmalarining kiyimlarini birinchi navbatda harid qiladilar.
Uchinchi guruh – ushbu brendlar tomonidan ishlab chiqariladigan va bozor
konyunkturasi
o‘zgarishi bilan modifikatsiyalashib boradigan tovarlarning
ommaviylashuvi va obro‘-e’tibori. Masalan, “Rolex” qo‘l soatlari, “Pfaff-Zinger”
tikuv
mashinalari, “Apple” kompyuterlari va qo‘l telefonlari, “Nestle” ichimlik
suvlari.
Iqtisodiyotning globallashuvi, bozor muhitining jadal o‘zgarishi bilan
izohlanadigan bugungi davrda brending strategik yo‘nalishga egadir. Ko‘pgina
brendlar intellektual mulkning himoya qilish muddati davri mobaynida yoki 15-20 yil
istiqbolga, ayrim hollarda undan ham uzoq muddatga rejalashtirilgan xolda yaratiladi.
Chunki vaqt o‘tishi davomida brend iste’molchilar ongida shakllanadi va
mustahkamlanib boradi.
Ayrim hollarda kompaniyalar o‘zlarining
brend-imidjini
to‘laligicha
o‘zgartirishga ham majbur bo‘lishadi. Bu ulkan tavakkalchilikka ega bo‘lsada,
muvaffaqqiyatli amalga oshirilganda ulkan bozorni egallash, zamonaviy kompaniyani
vujudga keltirishi mumkin. Masalan, “GoldStar” kompaniyasi o‘tgan asrning 90-
yillari oxirida “El-ji elektroniks (LG-electronics)”ga almashtirildi va ishlab
chiqarilayotgan
mahsulotlarning
aksariyati
Xitoy
mahsulotlari
bilan
uyg‘unlashtirishga harakat qilindi. Shu tarzda kompaniya XXI asrning zamonaviy va
nufuzli brendini yaratdi.
Brending texnologiyasi, yoki brending jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat:
Birinchi bosqich –
brend formulasini yaratish. Bu
davrda firma brendi faqat
so‘zdan iborat bo‘ladi, yoki faqatgina tovar markasi mustahkamlanishga harakat
qilinadi.
Ikkinchi bosqich –
mikro- va makro omillar tahlili. Bunda marketing muhiti
(iqtisodiy, siyosiy, texnologik va bozor tendensiyalari), raqobat (segmentdagi asosiy
raqiblar va boshqa potensial raqiblar), brendning iste’molchi uchun qadrliligi
(ijtimoiy xususiyatlar, madaniy omillar, tovar qiyofasining xususiyati), bozor
muhitining dinamikasi ( iste’molchilarning harid xulqining tovar xususiyatlari, brend
qiyofasiga va reklamaga munosabatlari).
218
Uchinchi bosqich –
o‘tkazilgan tadqiqotlar
asosida miqdoriy va sifat
ko‘rsatkichlarni o‘z ichiga olgan ma’lumotlar bazasini shakllantirish, bozordagi
vaziyatni modellashtirish (arxiv ma’lumotlar tahlili, tovar raqiblar o‘rtasida qanday
o‘rinda? Kelgusida qanday mavqega erishish mumkin? Bunga qanday erishish
mumkin?
To‘rtinchi bosqich –
brendni tayyorlash, matnli, badiiy-grafik,
turli shakllar,
usullar va elementlarda reklama qilish. Tovar sotilishini jadallashtirishga xizmat
qiluvchi brendning yangi talqinini ishlab chiqish.
Brendni ma’lum muddat davomida amal qilishi uning muntazam ravishda
takomillashuviga, yangi elementlash qo‘shilishiga va tovarning qadrliligi oshishiga
olib keladi.
Brendingning imkoniyatlari juda katta. Bular:
–
tovarlar sotilish hajmining ko‘payishiga imkon beradi va kelgusida firma
ishlab chiqarayotgan tovar va tovarlar guruhining iste’molchilar tomonidan
qadrlanishiga imkon beradi;
–
reklama mahsulotlarida mamlakat, mintaqa, shaharlarning madaniyati, tarixi
va an’analarini aks ettirish, iste’molchilarning xulq-atvorini namoyon qilish;
–
iste’molchilarning milliy g‘ururi, jozibadorlikka,
ayrim referent guruhlarga
taqlidini namoyon qilish;
–
jamiyat ongida sodir bo‘ladigan ommaviy o‘zgarishlarga tezda moslashish;
–
ijtimoiy-madaniy muhitdagi taraqqiyot tendensiyalarini ko‘z-ko‘z qilish
orqali iste’molchilar ishonchini oqlash.
Samarali brending yaratish – oddiy ish emas. Uning natijaviyligi
marketologlarning reklama va reklama madaniyatini mohirona bilish, odamlar bilan
ishlay olish va intellektual mulkdan foydalana bilish malakalariga ega bo‘lishi lozim.
Bugungi kunda brend nafaqat firma va kompaniyalarning nomi, ramzi, balki
ularning iste’molchilar bilan kommunikatsiya o‘rnatadigan
marketing vositasi
hamdir. Zamonaviy menejmentva marketing amaliyoti brendni strategik missiya va
investitsiya ob’ekti sifatida qaraydi. Biroq investitsiya ob’ekti sifatida olib
qaraydigan bo‘lsak, investitsiyalarning uzoq muddatga mo‘ljallanganligini, bunda
brendni ob’ekt sifatida kiritishda ma’lum ziddiyatlar mavjudligini ko‘ramiz. Statistik
ma’lumotlarga qaraganda, dunyodagi mavjud barcha brendlarning 90%dan ko‘prog‘i
2-3 yil bozorda mavjud bo‘ladi va keyinchalik yo‘qolib ketadi. Ammo bu davr ichida
u kompaniyalarga katta daromad, yuqori imidj, katta miqyosdagi iste’molchilar va
haridorlarni to‘plab beradi. Shu orqali kompaniyaning raqobat ustunligini va raqobat
qobiliyatini oshiradi. Demak, brend nafaqat nom, balki marketing kommunikatsiyasi
vositasi hisoblanadi. Brendning marketing kommunikatsiyasi sifatida asosiy
vazifalari buni to‘la-to‘kis tasdiqlaydi. Ya’ni:
1.
Do'stlaringiz bilan baham: 
