1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Sovrin va mukofotlash. 
Sotuvchilarni rag‘batlantirishga qaratilgan sovrinlar 
quyidagi xususiyatlarga ega bo‘lishi kerak:
 
1.
Tanlov shartlari va sovrinlari o‘zaro adolatli mutanosiblikni saqlashi 
kerak. 
2.
Ijtimoiy-maishiy ahamiyatga ega bo‘lishi kerak (avtomobillar, maishiy 
texnika buyumlari). 
3.
Butun tanlov davomida sovrinlar ishtirokchilarda ularga egalik qilish 

---

103 
ishtiyoqini pasaytirmasligi kerak. 
Vositachilarni rag‘batlantirish (Agent promotion). 
Sotish jarayonida 
ayniqsa, vositachilarning o‘rni beqiyosdir. Ishlab chiqaruvchi firma va kompaniyalar 
tijorat promousheniga murojaat qilish orqali quyidagi imkoniyatlarga erishishi ko‘zda 
tutiladi: 
– ishlab chiqarilayotgan tovarlarni kataloglashtirish; 
– savdo tarmoqlari orqali sotilayotgan tovarlar miqdorini ko‘paytirish; 
– raqobatga qarshi kurashish; 
– sotish joylaridagi vaziyatni jonlantirish. 
Savdo vositachilari aksariyat hollarda maqsadlar o‘zaro uyg‘unlashadigan 
ishlab chiqaruvchi firma va kompaniyalarni tanlaydilar. Ushbu firma va 
kompaniyalar kelgusida vositachilarning rentabelligini ham ta’minlab bera oladilar. 
Vositachilarni rag‘batlantirishga qaratilgan samarali usullar quyidagilar: 
– moliyaviy imtiyozlar; 
– tovarlarni katalogga kiritish bilan bog‘liq narx tashlamalari; 
– sotilgan tovar miqdoriga bog‘liq narx tashlamalari; 
– reklama, reklama murojaati va tovarni namoyish qilishga sarflangan 
harajatlar o‘rnini qoplab berish; 
– kuponaj (doimiy mijozlarga narx tashlamalari orqali harid qilish imkonini 
beruvchi cheklarni joriy qilish). 
Tijorat vakillariga quyidagi rag‘batlash usullarini joriy etish mumkin: 
−
mukofotlar; 
−
ochkolar belgilash; 
−
bepul turistik yo‘llanmalar berish. 
Vositachilarni rag‘batlantirishning asosiy usullari quyidagilar
: 
–
 
kelishilgan tovar partiyasi harid qilinganda narx chegirmalarini joriy etish. 
–
 
kelishilgan tovar partiyasi harid qilinganda ma’lum miqdorda qo‘shimcha 
tovarlar bepul beriladi. 
–
 
dilerlar tanlovini o‘tkazish. 
–
 
dilerlar konferensiyasini o‘tkazish. 
–
 
vositachi xodimlar malakasini oshirishga ko‘maklashish. 
–
 
vositachilarga savdo jihozlarini yetkazib berish. 
Vositachilarni rag‘batlantirishni imtiyoz sifatida olib qarash ham mumkin. 
Vositachilarni rag‘batlantirish moliyaviy va natura shakldagi imtiyozlardan iborat 
bo‘ladi.