1. O`z betinshe jumıs


A`yyemgi Xorezm ma`mleketi



Download 21,67 Kb.
bet7/8
Sana20.06.2022
Hajmi21,67 Kb.
#678698
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
1-tapsirma qq

A`yyemgi Xorezm ma`mleketi: A`yyemgi Xorezm ma`mleketi degende, Qaraqalpaqstan Respublikasi’ aymag`i’nda, a`yyemgi da`wirlerde bir tutas aymaq ekenligin tu`sinemiz ha`m bul aymaqta ma`mleketshiliktin` payda boli’w tariyxi’ og`ada teren`de ekenliginin` gu`wasi’ bolami’z.
B.e.shekemgi 1-mi’n`i’nshi’ ji’lli’qti’n` basi’nda A`miwda`r`yani’n` on` ta`repinde Qaraqalpaq aymag`i’nda diyxanshi’li’q oazisleri payda boladi’. B.e.shekemgi VII-VI a`sirlerde A`miwda`r`yani’n` shep ta`repinde ha’m eski del`ta boylari’, Uzboy jag`alari’na sak qa`wimlerinin` aralasi’wi’ menen ha`m Ku`yiusay ma`deniyati’ payda boladi’.
B.e.shekemgi VII a`sir aqi’ri’ –VI a`sir basi’nda «Tazabag`jap» ma`deniyati’ da`stu`rlerin dawam etken A`mirabad ha`m Ku`yiusaylardi’n` o`z-ara aralasi’wi’nan bas qalasi’ Guzeli qi’r bolg`an ertedegi Xorezm ma`mleketine tiykar sali’nadi’. Bul ertedegi Xorezm ma`mleketi, A`miwda`r`yani’n` Sari’qami’s del`ta jag`alari’nda, b.e.shekemgi VII-VI a`sirlerde Xorezmliler menen ko`shpeli sharwa sak qa`wimlerdin` birlespesinen payda bolg`an ertedegi ma`mleket edi. Bul ertedegi qubla ma`mlekettin` payda boli’wi’na Baktriya, Sogd ha`m Margiana qa`wimlerinin` ma`deniy ta`siri tiyedi.
A`yyemgi Xorezmnin’ ati’ jazba biybaha derek bolg`an «Avesto» kitabinda «Xvarizm», a`yyemgi pars jazi’wlari’nda «Xvarizmiy», grek jazi’wshi’lari’ (Gekatay, Geradot, Ktesey) miynetlerinde «Xorasmiya» dep ataladi’.
Sak-massagetlerdin` ma`mleketshiligi: Qadimgi da`wirdegi jazba dereklerde (Assiriya, Avesto, Bexustan jazi’wlari’) Baktriya, Sogdiana menen Xorezmliklerdin` arg`i’ jag`i’nda «jeldey esip shawi’p ju`rgen atli’ ko`shpeli turlar», saklar jaylasqan ayti’ladi’. Parsi’ dereklerinde turlar- saklar dep ataladi’, al grek avtorlari’ni’n` miynetlerinde turlar –skifler dep atali’p, ko`shpeli sharwalardi’n` skifler ati’ ko`pshilik ilimiy a`debiyatlarda qabi’l etilgen.
Sak qa`wimlerdin` qoni’s basqan en` u`lken aymaqlari’ Jetisuw. Bul jerde tigraxawda saklar jaylasqan, ekinshi Aral jag`alawi’ menen A`miwda`r`ya ha`m Si’rda`r`ya del`ta boylari’nda massagetler ornalasqan. Tigraxawda esteliklerine Jetisuwdag`i’ Ili da`r`ya boylari’ndag`i’ I’si’q, Besshati’r ha`m Kegen qa`biristanlari’ jatadi’. B.e.shekemgi VII-VI a`sirlerde, Qubla Aral boyi’nda, Aral-Kaspiy arali’g`i’nda malika Tumaris basqarg`an, sak (massagetlerdin`) ma`mleketi du`ziledi. B.e.shekemgi VI a`sirdin` birinshi yari’mi’ndag`i’ bul ata –babalari’mi’z bolg`an sak-massagetler du`zgen a`skeriy demokratiyali’q konfederatsiya, qaraqalpaqlardi’n` en` a`yyemgi ha`m erte ma`mleketshiliginin` baslani’wi’ edi. Saklardi’n` oti’ri’qshi’ boli’p jasag`an ma`kan jaylari’ qalalari’ qorg`anlari’na Shirik-rabad, Jan`ada`r`ya ha`m Inkarda`r`ya boyi’ndag`i’ qoni’s ori’nlar, Si’rda`r`ya del`ta jag`asi’ndag`i’ Jetiasar ma`kanlari’ kiredi. Bul esteliklerdin` do`gereginen suwg`ari’w kanallari’ ha`m diyxanshi’li’q ati’z qaldi’qlari’ tabi’ladi’. Saklardi’n` turaq jaylardi’ sali’wda quri’li’s materiallardi’ paydalani’wda, gerbishten imarat sali’wda Xorezmlilerdin` ma`deniy ta`siri sezilse ha`m qural jaraqlardi’ islewde Xorezmlerge sak massagetlerdin` ma`deniy ta`siri bolg`an.



Download 21,67 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish