1. organik kiyoda oksidlanish qaytarilish reaksiya turlari

1.organik kiyoda oksidlanish qaytarilish reaksiya turlari

Avtooksidlanish - bu organik birikmalarning atmosfera kislorodi bilan o'zaro ta'sirida o'z-o'zidan paydo bo'ladigan oksidlanish jarayoni.

Biroq, bu oddiy sxema uglevodorodlarning avtooksidlanish reaksiyalarining past tezligini, ularning avtokatalitik tabiatini va boshqa ba'zi omillarni tushuntirib berolmaydi. N.NSemenov degenerativ shoxlanish zanjirlarining mavjudligini taklif qildi, ularning mohiyati shundan iboratki, birlamchi reaktsiya natijasida oraliq nisbatan barqaror birikma hosil bo'ladi, u kelajakda asosiy reaktsiyadan qat'i nazar, parchalanishi mumkin. yangi zanjirli reaksiyalarni keltirib chiqaradi. Avtooksidlanish jarayonida gidroperoksidlar shunday oraliq mahsulotdir. Gidroperoksidning parchalanishi va keyingi konvertatsiyasi sxema bo'yicha davom etishi mumkin

Yog'larning ishlash xususiyatlarini yaxshilaydigan qo'shimchalar sifatida oltingugurt o'z ichiga olgan organik birikmalar alohida qiziqish uyg'otadi. Antioksidantlar kabi bunday birikmalarning samaradorligi ularning uglevodorod perikslari bilan reaksiyaga kirishishi va sulfoksidlar hosil qilish qobiliyatiga bog'liq, buning natijasida zanjir tugaydi va avtooksidlanish reaktsiyalari to'xtaydi.

.
Alkilaromatik uglevodorodlarning suyuq fazali oksidlanish mexanizmi, yuqorida qayd etilganidek, A.N.Baxning peroksid nazariyasiga asoslanadi [keyinchalik N.P.Semenov tomonidan erkin radikal zanjirlarning oʻzaro taʼsiri nazariyasida ishlab chiqilgan. Avtooksidlanish reaktsiyasining xarakterli xususiyatlaridan biri uning faol erkin radikallar bilan o'zaro ta'sir o'tkazishga qodir bo'lgan turli xil aralashmalarga yuqori sezuvchanligi va shuning uchun
Oltingugurt birikmalarining ta'sirining samaradorligi ularning uglevodorod perikslari bilan reaksiyaga kirishish va sulfoksidlar hosil qilish qobiliyatiga bog'liq. Shu tarzda oksidlanish zanjirlari uziladi va avtooksidlanish reaksiyasi tugatiladi.

Avtooksidlanishga misol sifatida efirlarning yorug'lik va havo ta'sirida gidroperoksidlar, xususan, tibbiy amaliyotda keng qo'llaniladigan dietil (oltingugurt) efiri hosil bo'lishi mumkin. Bunday holda, dietil efir molekulasida kislorod birinchi navbatda ikkilamchi C - H aloqalariga hujum qiladi.

Ushbu moddalar bilan ishlashda efirlarning oksidlanish qobiliyatini hisobga olish kerak, chunki ularning ba'zilari, masalan, dietil efir, farmatsevtika va tibbiyot amaliyotida qo'llaniladi. Eter atmosfera kislorodi bilan oksidlanib, peroksidga aylanadi. Oksidlanish, shuningdek, eter kislorod atomi bilan bevosita bog'langan uglerod atomlarida alkil radikallarida ham sodir bo'ladi. Digidroperoksidning parchalanishi gidroperoksid va aldegidgidrat hosil qiladi. Ikkinchisi suv molekulasini ajratib, aldegidga aylanadi.

Avtooksidlanish. Uzoq vaqt davomida havo ta'sirida efirlar gidroperoksid va peroksid hosil qiladi. Shunday qilib, dietil efirdan avval gidroperoksid hosil bo'lib, keyinchalik polimer efir-peroksidga o'tadi.

Alkenlarning avtooksidlanishi qo'sh bog'lanishga KO3 qo'shilishi va (yoki uning o'rniga) vodorod atomini yo'q qilishni o'z ichiga olishi mumkin, ayniqsa alkenda mavjud allil, benzil yoki uchinchi darajali C - H guruhlari bo'lmasa. Peroksidlar mavjudligining HBr ning alkenlarga qo'shilishining yo'nalishiga ta'siri yuqorida ko'rib chiqildi (11.5.1.2-bo'limga qarang). Efirlar, ayniqsa, avtooksidlanishga moyil bo'lib, barqaror radikal hosil qilish uchun kislorod atomiga nisbatan a-C - H aloqasida dastlabki hujum sodir bo'ladi.