|
10-mavzu. Maxsus konstruksiyalar va birikmalarni payvandlash
Reja:
10.5 Uchta va undan ortiq detallardan iborat to`plami payvandlash.
10.6 Qalinligi katta detallarni payvandlash. Qumoq-qumoq alyuminiy kukuni (QAK)ni payvandlash g`ovakdor qumoq-qumoq materiallarni payvandlash.
10.7 Qoplamali metallarni payvandlash
10.5 Uchta va undan ortiq detallardan iborat to`plami payvandlash.
Bunday majmua qo‘shimcha tegish joylari paydo bo‘lishi va tashqi yupqa qismlarning ishonchli erishi qiyinligi tufayli jarayoni murakkablashtiradi. Agar tashqi tomonda qalinroq yoki qalinligiga ko‘ra bir-biriga yaqin detallarga tursa, nuqtali va chokli payandlash markaziy detalni paron eritgan holda uncha qiynalmaslan amalga oshiriladi. Tashqarida yupqa detallar joylashgan taqdirda esa qattiq rejimlar qo‘llaniladi. Murakkab hollarda, qalinligi teng bo‘lmagan detallarni payvandlashda bo‘lgani kabi, issiqlik muvozanati tekisligining siljishini boshqarishning texnologik ussularidan foydalaniladi.
10.6 Qalinligi katta detallarni payvandlash. Qumoq-qumoq alyuminiy kukuni (QAK)ni payvandlash g`ovakdor qumoq-qumoq materiallarni payvandlash.
Detallarda 10 mm dan qalin bo‘lganda qator qiyinchiliklar yuzaga keladi: ilgari payvandlangan nuqtaga tok ko‘proq shuntlanadi, elektrodlarning ish yuzasi kuchli qiziydi va eziladi, o‘zakda yirik cho‘kish nuqsonlari paydo bo‘lishiga moyillik yuzaga keladi. Bundan tashkari, yuzaga ishlov beri shva detallarni aniq yig‘ish zarurligi qo‘shimcha muammo bo‘ladi. Yuzaga aylanuvchi cho’tkalar yoki pitra bilan ishlov beriladi. Yig‘ish ishlari kuchli qismalari va fiksatorlari bo‘lgan moslamlarda olib boriladi.
Shuntlanishi kamaytirish uchun nuqtali payvandlash oshirilgan qadam bilan amalga oshiriladi. Masalan, 10 mm qalinlikdagi konstruksion po‘latlardan yasalgan detallar uchun tq=100–120 mm bo‘ladi. Elektrodlar haroratini pasaytirish uchun qattiq rejimlardan yoki o‘zgarmas payvandlash toki bilan pulslanuvchi qizdirishdan foydalaniladi. Bunday sikl ish yuzasining o‘rtacha haroratini pasaytiradi (to‘xtam vaqtida elektrodlarning sovishi evaziga) va ayni paytda issiqlikni detallarning payvandlanadigan tegish joyida to‘pladi. Cho‘qish nuqsonlarining oldini olish uchun Fch dan foydalaniladi (10.1-rasmdagi b siklogramma).
Bunday materiallarni biriktirish kattagina muammo hisoblanadi, chunki o‘zakdagi erigan metallning qovushoqligi nihoyatda yuqori bo‘ladi. Sirtqi oksidlar aralashib ketmaydi va detallar orasida qolib ketadi. Birikma hosil bo‘lmaydi. Bunga aluminiy asosan va qiyin eriydigan dispers Al2O3 zarralaridan (6–12%) tashkil topadigan materialning termik barqarorligi juda yuqoriligi sabab bo‘ladi.
Listlar texnik aluminiy yoki AMг turidagi qotishmalar bilan qoplangandan keyin payvandlanuvchanlish keskin yaxshilanadi. Birikma ikkita qoplama qatlam erishi hisobiga hosil bo‘ladi (2.6.5- a rasm). Ayni chog‘da yupqa suyuq chokka yaqin joylashgan QAK qatlamlari o‘tib birikmaning issiqqa chidamliligini oshiradi. b siklogrammadan foydalaniladi (2.3.1-rasmga qarang). Qoplangan QAK boshqa aluminiy qotishmalari bilan yaxshi payvandlanadi. O‘ziga xos birikma yuzaga keladi: oddiy qotishmada suyuq yarimo‘zak hosil bo‘ladi, QAK tomonda esa faqat qoplama suyulib, yarimo‘zak bilan aralashadi (2.6.5- rasm, b).
Qumoq-qumoq aluminiy kukunidan ishlangan qoplamali listlarni nuqtali payvandlab biriktirish:
1 – koplama qatlamlar; 2 –Terish izotermasi; 3 – chok.
Detallarda ko‘ndalang parron darzlar mavjudligi bunday materiallarni biriktirishni qiyinlashtiradi. Darzlar nuqtali bir-birini qoplagan joylarda o‘zak chetilgan boshlab kengayib boradi. Bunga payvandlash joyidagi chuzuvchi zo‘riqishlar kattaligi va g‘ovakdor materiallarning mexanik tavsiflari pastligi sabab bo‘ladi.
Qumoq-qumoq metall kukunlaridan (korroziyabardosh po‘latlar, temir, bronzalar va hokazolar asosida olingan) tayyorlangan, g‘ovakdorligi 25–30% hamda qalinligi 0,3–2 mm bo‘lgan tasmalar, listlar a siklogramma (2.6.1-rasmga qarang) va b siklogrammadan (2.6.3-rasmga qarang) foydalanib, nuqtali va choqli payvandlab biriktiriladi. Ularning darz ketishga moyilligi nuqtali payandlashda nuqtali o‘rtasidagi oraliqni oshirish (ichki zo‘riqishlar kamayadi), chokli payvandlashda esa, aksincha, nuqtalarning bir-birini qoplashani 60% gacha oshirish hamda uzluksiz quyma zona hosil qilish (yaxlit chok g‘ovakdor materialdan 8–10 baravar mustaxkamroq bo‘lib, darzlarning kengayishi to‘xtadi) orqali kamaytiriladi. Ixcham folgadan qilingan qoluvchi yupqa ustqo‘ymalardan foydalanish ham samaralidir (2.6.6-rasm), ular birikmaning mustahkamligi va ishonchiligini oshiradi.
G‘ovakdor po‘latni ustqo‘malardan foydalangan holda chokli payvandlab biriktirish:
a– payvandlashdan oldin; b– payvadlab bo‘lingandan keyin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
