1. Oddiy va murakkab foizlar haqida. Oddiy foizlarni hisoblash

Dastavval oddiy foizlar haqida. Faraz qilaylik Siz 200,0 ming so’mdan iborat o’z mablag’ingizni «Хalq banki»ga qat’iy belgilangan 20,0 foizlik stavkada 3 yil muddatga qo’ydingiz. Bunda hisoblangan yillik foizlar asosiy summaga qo’shilmaydi, balki har yili Sizga berilib boradi deb hisoblaylik. U holda bir yildan keyin Siz qo’yilmangiz uchun 40,0 ming so’m miqdorda foiz daromadi ola-siz va kelgusi yillarda ham xuddi shunday yiliga 40,0 ming so’mdan olib borasiz va 3 yildan keyin sizning foiz ko’rinishidagi daromadingiz 120,0 ming so’mni, umumiy pul mablag’ingizning qiymati esa 320,0 ming so’mga etadi.

Keling, ana shu oddiy foizlar yordamida pul mablag’ini kelgusi qiymatini hisoblash algoritmi bilan tanishib chiqaylik. Agar biz P- harfi bilan asosiyso’mmani; r - harfi bilan foiz stavkasini va n- harfi bilan davr(yil)lar sonini ifodalasak, u holda foiz ko’rinishidagi daromad (D)ni hisoblash uchun quyidagi formuladan foydalanishimiz mumkin:

a) bir yildan keyin olinadigan foiz daromadi miqdori

r

D = R * ------, (1.1.) 100

b) uch (n) yil ichida olinadigan foiz daromadi miqdori

nr

D = P * ----- (1.2.)

100

Agar pul mablag’larini umumiy qiymati (S) uch (n) yildan keyin qanday summani tashkil qilishini bilmoqchi bo’lsak, u holda quyidagi formuladan foydalanamiz:

Pnr

S = P + ----- (1.3.)

100

Agar formulalarni qo’llash jarayonida foiz stavkalari o’rniga foiz koeffitsentlaridan foydalansangiz yuqoridagi formulalarni yanada soddaroq ko’rinishga keltirib olishingiz mumkin. Masalan, foiz stavkasi 20,0 % ni tashkil qilsa, foiz koeffitsenti (R) - 0,20 ni tashkil qiladi (ya’ni foiz stavkasini 100 ga bo’lib olamiz). Natijada, yuqorida keltirilgan (1.3) formulani biroz boshqacha ko’rinishda tasavvur qilish mumkin:

S = P+ P*n*R yoki S = P*(1+n*R) (1.4.)

Yuqoridagi misol ma’lumotlar asosida keltirilgan formulalardan foy-dalanib foiz ko’rinishidagi daromadlar va pul mablag’larini kelgusi qiymat-larini hisoblab ko’rishingiz mumkin.