1. Ob’yektga mo‘ljallangan programmalash asoslari



Download 0,58 Mb.
Pdf ko'rish
bet1/4
Sana05.02.2020
Hajmi0,58 Mb.
#38823
  1   2   3   4
Bog'liq
1-88 hammasi


1.Ob’yektga mo‘ljallangan programmalash asoslari. 

C++ dasturlash tili 1980  yillar boshida  Bjarne  Stroustrup  tomonidan  C  dasturlash 

tiliga asoslangan holda yaratildi. C++ dasturlash tili juda ko’p qo’shimchalarni o’z 

ichiga  olgan  dasturlash  tilidir.  Bu  qo’shimchalarning  eng  asosiysi  ob’ektlar  bilan 

ishlash  olish  imkoniyatidir.    Dasturlarni  tez  va  sifatli  yozish  hozirgi  kunda  katta 

ahamiyat  kasb  etmoqda.  Buni  ta’minlash  uchun  ob’ektli  dasturlash  g’oyasi  ilgari 

surildi.  C++  dasturlash  tili  esa  gibrid  tildir.  Unda  С  dasturlash  tiliga  o’xshab 

strukturali  dasturlash  yoki  yangicha,  ob’ektlar  bilan  dasturlash  mumkin.  C++ 

dasturlash tili funksiya va ob’ektlarning juda boy kutubxonalariga ega. Ya’ni C++ 

dasturlash  tilida  dasturlashni  o’rganish  ikki  qismga  bo’linadi.  Birinchisi  bu  C++ 

dasturlash tilini o’zini o’rganish, 2-si esa C++ da tilining standart kutubxonasidagi 

tayyor ob’ekt va funksiyalarini qo’llashni o’rganishdir.   



2.Ob’yekt va class tushunchasi. 

Sinf(class) - bu Borland C++ da maxsus turlar bo’lib, o’zida maydon, usullar va 

xossalarni  mujassamlashtiradi.Sinf-Yangi  tip  sinfni  e’lon  qilish  bilan  tuziladi. 

Sinf  - bu bir  –  biri bilan funktsional  orqali bog’langan o’zgaruvchilar va  usullar 

to’plamidir  Sinf  murakkab  struktura  bo’lib,  ma’lumotlar  ta’riflaridan  tashqari, 

prosedura  va  funksiyalar  ta’riflarini  o’z  ichiga  oladi.Obyekt  -  bu  sinfning  real 

nusxasi  bo’lib,  ma’lumotlar  va  funksiyalardan  tashkil  topadi.  U  dasturning 

o’zgaruvchilarni  e’lon  qilish  bo’limida  hosil  qilinadi.  Obektga  mo'ljallangan 

yondashuv,  obyektga  mo'ljallangan  dasturlashning  asosiy  tayanch  iboralari  bu 

obyekt,  xabar,  aloqadir.Obektlar  o'rtasidagi  aloqa  obyektga  mo'ljallangan 

dasturlashning muhim tarkibiy qismidir.  Obyektlar bir biri bn 2 xil usulda aloqa 

urnatadi. 1-si: xabar junatish orqali va 2-si: agregatsiya yordamida jamlanadi.  

3.Class metodlari va maydonlari. 

Sinf  (class)  —  аtributlаri,  оpеrаtsiyalаri,  munоsаbаtlаri  vа  mа’nоlаri  umumiy 

bo‘lgаn  obyеktlаr  mаjmuining  tаvsifi.  Grаfik  jihаtdаn  sinf  to‘g‘ri  to‘rtburchаk 

ko‘rinishidа  ifоdаlаnib,  undа  ushbu  sinfning  nоmi,  аtributlаri  vа  оpеrаtsiyalаri 

yozilgаn bo‘lаdi. Sinf jismоniy mоhiyatgа egа emаs, tuzilmаning e’lоn qilinishi 

uning  eng  yaqin  аnаlоgiyasidir.  Sinf  obyеktni  yarаtish  uchun  qo‘llаngаndаginа 

хоtirа аjrаlib chiqаdi. Bu jаrаyon hаm sinf nusxаsi (class instance) ni yarаtish dеb 

аtаlаdi. 



4.O’zgaruvchilarni ko’rinish sohalari. 

Har  bir  nom  va  har  bir  o’zgaruvchi  ular  ustida  bajariluvchi  amallar  aniqlovchi 

turlarga ega bo’ladi. Masalan, int i; tavsiflash i o’zgaruvchi int turiga tegishli, 

ya’ni  i  butun  o’zgaruvchi  deb  aniqlaydi.  Tavsiflash  -  dasturga  nom 

kirituvchi buyruqdir. Tavsiflash o’zgaruvchining turini aniqlaydi. Tur nom 

va  ifodalardan  to’g’ri  foydalanishni  aniqlaydi.  Butun  tur  uchun  quyidagi 

amallar  aniqlangan:  +,  -,  *  va  /.  Asosiy  turlar  -  char;  short;  int;  long;  float; 

double.  Birinchi  to’rtta  tur  butun  kattaliklarni,  oxirgi  ikkitasi  suzuvchi  nuqtali, 

ya’ni kasr sonlarni tasvirlash uchun ishlatiladi. char turidagi o’zgaruvchi mazkur 

kompyuterda  belgilarni  odatda  bayt  saqlash  o’lchoviga  ega,  int  turidagi 

o’zgaruvchi  esa  mazkur  kompyuterdagi  butun  arifmetikaga  mos  o’lchovga  ega 


odatda  so’z.  Turlar  bilan  tasvirlangan  butun  sonlar  diapazoni  uning  o’lchoviga 

bog’liq bo’ladi uni sizeof buyrug’i yordamida hisoblash mumkin. 



5.Ob’yektga 

mo‘ljallangan 

programmalashning 

asosiy 

prinsiplari. 

Abstraksiya 

Samarali inkapsulyalash - sinchkovlik bilan ishlab chiqish hamda abstraktsiya va 

tajribadan  foydalanish  natijasi.  Inkapsulyalashdan  samarali  foydalanish  uchun 

dasturni  ishlab  chiqishda  avval  abstraktsiyadan  va  uning  bilan  bog‘liq 

kontsyeptsiyalardan  foydalanishni  o‘rganib  olish  lozim.Abastraktsiya  murakkab 

masalani  soddalashtirish  jarayonidir.  Muayyan  masalani  yechishga  kirishar 

ekansiz,  siz  barcha  dyetallarni  hisobga  olishga  urinmaysiz,  balki  yechimni 

osonlashtiradiganlarini  tanlab  olasiz.Abstraktsiyaning  ikkita  afzal  jihati  masala 

yechimini  soddalashtiradi.  Dasturiy  ta’minot  komponyentlaridan  takroran 

foydalanish  imkoniyatini  yaratadi.  Abstraktsiya  bitta  masala  yechimidan  ushbu 

sohadagi boshqa masalalarni ham yechishda foydalanish imkonini byeradi. 

6.Ob’yektga 

mo‘ljallangan 

programmalashning 

asosiy 

prinsiplari. 

Inkapsulasiya.Inkapsulyalashdan  to‘g‘ri  foydalanish  tufayli  ob’yektlar  bilan 

o‘zgartiriladigan komponyentlar (tarkibiy qismlar) dek muomala qilish mumkin. 

Inkapsulyalash  tufayli,  ob’yektda  boshqa  ob’yektlar  uchun  ko‘rinmas  bo‘lgan 

o‘zgarishlarni amalga oshirish mumkin. Agar intyerfyeys o‘zgartirilmasa, barcha 

o‘zgarishlar  ob’yektdan  foydalanayotganlar  uchun  ko‘rinmas  bo‘ladi. 

Inkapsulyalash  komponyentni  yaxshilash,  amalga  oshirish  samaradorligini 

ta’minlash,  xatolarni  bartaraf  etish  imkonini  byeradi,  yana  bularning  hammasi 

dasturning 

boshqa 

ob’yektlariga 



ta’sir 

ko‘rsatmaydi. 

Ob’yektdan 

foydalanuvchilar  ularda  amalga  oshirilayotgan  barcha  o‘zgarishlardan  avtomatik 

tarzda yutadilar. Inkapsulyalash yordamida modulli dasturlarni yaratish mumkin. 

Samarali inkapsulyalashning uchta o‘ziga xos byelgisi qo‘yidagicha:-abstraktsiya; 

-joriy qilishning byerkitilganligi; -mas’uliyatning bo‘linganligi. 

7.Ob’yektga mo‘ljallangan programmalashning asosiy prinsiplari. Vorislik

Vorislik mavjud bo‘lgan sinfning ta’rifi asosidayoq yangi sinfni yaratish imkonini 

byeradi.  Yangi  sinf  boshqasi  asosida  yaratilgach,  uning  ta’rifi  avtomatik  tarzda 

mavjud  sinfning  barcha  xususiyatlari,  xulq-atvori  va  joriy  qilinishiga  vorislik 

qiladi.  Avval  mavjud  bo‘lgan  sinf  intyerfyeysining  barcha  myetodlari  va 

xususiyatlari avtomatik tarzda voris intyerfyeysida paydo bo‘ladi. Vorislik voris 

sinfida  biron-bir  jihatdan  to‘g‘ri  kyelmagan  xulq-atvorni  avvaldan  ko‘ra  bilish 

imkonini  byeradi.  Bunday  foydali  xususiyat  dasturiy  ta’minotni  talablarning 

o‘zgarishiga  moslashtirish  imkonini  byeradi.  Agar  o‘zgartirishlar  kiritishga 

ehtiyoj  tug‘ilsa,  bu  holda  eski  sinf  funktsiyalariga  vorislik  qiluvchi  yangi  sinf 

yozib  qo‘ya  qolinadi.  Kyeyin  o‘zgartirilishi  lozim  bo‘lgan  funktsiyalarga 

qaytadan  ta’rif  byeriladi  hamda  yangi  funktsiyalar  qo‘shiladi.  Bunday  o‘rniga 

o‘rin  qo‘yishning  mazmuni  shundan  iboratki,  u  dastlabki  sinf  ta’rifini 

o‘zgartirmay  turib,  ob’yekt  ishini  o‘zgartirish  imkonini  byeradi.  Agar  biz  ko‘p 

martalab  qo‘llash  yoki  boshqa  biron  maqsadlarga  ko‘ra  vorislikni  qo‘llamoqchi 

bo’lsak, avval har gal myerosxo‘r-sinf bilan vorislikni berayotgan sinfning turlari 

o‘zaro mos kyeladimi shuni tekshirish kk.  


8.Ob’yektga 

mo‘ljallangan 

programmalashning 

asosiy 

prinsiplari. 

Polimorfizm.  Polimorfizm  shunday  holatki,  bunda  qandaydir  bitta  narsa  ko‘p 

shakllarga  ega bo‘ladi.  Dasturlash tilida «ko‘p shakllar»  dyeyilganda,  bitta nom 

avtomatik  myexanizm  tomonidan  tanlab  olingan  turli  kodlarning  nomidan  ish 

ko‘rishi tushuniladi. Shunday qilib, polimorfizm yordamida bitta nom turli xulq-

atvorni bildirishi mumkin.Vorislik polimorfizmning ayrim turlaridan foydalanish 

uchun  zarurdir.  Aynan  o‘rindoshlik  imkoniyati  mavjud  bo‘lgani  uchun, 

polimorfizmdan  foydalanish  mumkin  bo‘ladi.  Polimorfizm  yordamida  tizimga 

to‘g‘ri  kyelgan  paytda  qo‘shimcha  funktsiyalarni  qo‘shish  mumkin.  Dasturni 

yozish  paytida  hatto  tahmin  qilinmagan  funktsionallik  bilan  yangi  sinflarni 

qo‘shish  mumkin,  buning  ustiga  bularning  hammasini  dastlabki  dasturni 

o‘zgartirmay  turib  ham  amalga  oshirish  mumkin.  Yangi  talablarga  osongina 

moslasha oladigan dasturiy vosita dyeganda, mana shular tushuniladi. 

Polimorfizmning  uchta  asosiy  turi  mavjud:-Qo‘shilish  polimorfizmi;  -

Paramyetrik polimorfizm;-Ortiqcha yuklanish. 



9.Komponentli vizuval programmalash texnologiyasi. 

 Ishlаb  chiqishning  intеgrаtsiyalаshgаn  muhiti  kоmpоnеntаlаr    pаlitrаsini 

birlаshtirаdi.    Shаkllаr  muhаrriri,  kоd  muhаrriri,  obyеktlаr    nоziri,  obyеktlаr 

xаzinаsi      bulаr  hаmmаsi  kоd  vа  zаxirаlаr  ustidаn    to‘liq  nаzоrаtni  tа’minlоvchi 

dаsturiy  ilоvаlаrni  tеz  ishlаb  chiqish    instrumеntlаri.  Kоmpоnеntalаr  pаlitrаsi 

ilоvаlаrni  qurishdа  tаklif  qilinаdigаn    100  dаn  оrtiq  tаkrоrаn  qo‘llаnаdigаn 

kоmpоnеntalаrdаn  ibоrаt.    Shаkllаr  muhаrriri  dаsturning  fоydаlаnuvchi  bilаn 

intеrfеysini      yarаtish  uchun  mo‘ljаllаngаn.    Kоd  muhаrriri  dаstur  mаtnini, 

хususаn,  vоqеаlаrgа  ishlоv  bеrish    funksiyalаrini  yozish  uchun  mo‘ljаllаngаn.   

Оbyеktlаr  nоziri  qоtib  qоlgаn  chigаl  dаsturlаshzаrurаtisiz  obyеktlаr  

хususiyatlаrini  vizuаl  o‘rnаtish  imkоnini  bеrаdi  hаmdа  shundаy  vоqеаlаrni    o‘z 

ichigа  оlаdiki,  bu  vоqеаlаrni  ulаrning  pаydо  bo‘lishigа  nisbаtаnobyеktlаr 

rеаksiyasi  kоdlаri  bilаn  bоg‘lаsh  mumkin  bo‘lаdi.  Оbyеktlаr  Хаzinаsi 

mа’lumоtlаrning  shаkl  vа  mоdullаri  kаbi    obyеktlаrgа  egа  bo‘lib,  ulаr  ishlаb 

chiqishdа  muvаqqаt  sаrflаrni    kаmаytirish  mаqsаdidа  ko‘plab  ilоvаlаr  bilаn 

bo‘linаdi.   



9.Statik metodlar va maydonlar. 

Shu  paytgacha,  har  bir  yaratilgan  element  o‘zining  xususiy  ma’lumotlar 

elementiga  ega  bo’lar  edi.  Lekin,  shunday  holat  bo’ladiki,  bitta  sinf  doirasidagi 

obyektlarning ba’zi elementlari o‘zaro bog’langan bo’ladi. Masalan, ish vaqti bir 

xil bo’lgan 1000 ta ishchining oylik maoshini hisoblaydigan dastur tuzish taklif 

qilinayotgan  bo’lsin.  Soliq  stavkasini  aniqlash  uchun  dastur  har  bir  ishchining 

sharoitini bilishi kerak. Buning uchun aytaylik, state_of_employee nomli sinfdan 

foydalanamiz.  Agar,  ishchilar  bir  xil  sharoitda  ishlasa,  demak,  dastur  barcha 

employee tipidagi obyektlar uchun (barcha ishchilar uchun) ushbu elementlardan 

o’zaro  moslikda  foydalanadi.  Ushbu  holatda  dastur,  bitta  axborotning  999  ta 

nusxasidan foydalanish bilan xotiradan foydalanish hajmini kamaytiradi. Sinfning 

elementidan o’zaro moslikda foydalanish uchun, ushbu element static (statik) deb 



e’lon  qilinishi  zarur.  Agar,  dastur  ushbu  elementga  yangi  qiymat  o’zlashtirsa, 

hamma  obyekt  elementi  ushbu  yangi  qiymatni  qabul  qiladi.  Sinf  elementi  static 

deb  e’lon  qilinganidan  so’ng,  u  umumiy  (global)  o’zgaruvchi  sifatida  e’lon 

qilinishi zarur. 

 

 

10.Borland C++ muhitida ko’p darchali va bir darchali ilovalar 



Hodisalar 

Vizual  komponentalar  katta  sondagi  turli  ko'rinishdagi  hodisalarni  yuzaga 

keltirish  va  qayta  ishlashi  imkoniyatiga  ega.  Eng  umumiy  hodisalar  guruhlariga 

quyidagi 

kiritish 

mumkin 


Boshqaruv  elementini  tanlash  Sichqoncha  ko'rsatgichini  harakatlantirish 

(ko'chirish)  Hodisalar  Vizual  kompanintalar  katta  sondagi  turli  ko'rinishdagi 

hodisalarni yuzaga keltirishi va qayta ishlashi imkoniyatlariga ega. Eng umumiy 

hodisalar guruhlariga qo'yidagilar kiritish mumkun. 

Boshqaruv elementlarini tanlash 

Sichqoncha ko'rsatkichini harakatlantirish (ko'chirish) 

Klaviatura tugmasini bosish 

Boshqaruv elementi tomonidan qiymat kiritish fokusini olish va yo'qotish 

OnClick xodisasi (TNotifyEvef turida )boshqaruv elimentini tanlaganda ro'y 

beradi,  uni  yana  bosish  xodisasi  deb  ataladi.  Odatda  bu  xodisa  sichqoncha 

tugmasi bilan kompanentaga borganda ro'y beradi. Ilova yaratishda OnClick juda 

keng ishlatiladi. Misol uchun label1 yozuvini tanlagandagi hodisani ishlash. 



OnClick xodisasi  boshqa  xollarda  ham  yuzaga  kelishi  mumken.  Masalan 

Button  kompanentasida  kiritish  fokus  turgan  holda  


yoki   

tugmasi bosilsa CheckBox kompanentasi uchun


tugmasi bosiladi. 

OnMouseDown hodisasi  sichqoncha  tugmasini  bosganda  ro'y  beradi  . 

OnMouseUp 

hodisasi 

sichqoncha 

tugmasi 

qo'yib 


yuborganda 

ro'y  beradi  .  Sichqoncha  tugmasi  bosilganda  qo'yidagi  hodisalar  ketma  -  ketligi 

ro'y 

beradi.  



OnMouseDown 

->OnClick 

(chap 

tugma 


uchun) 

->OnMouseUp 

Agar  komponenta  sohasiga  sichqoncha  tugmasini  ikkilangan  bosishi  amalga 

oshirilsa, OnDblClick hodisasi ro'y beradi . Bu holdagi hodisalar ketma - ketligi 

qo'yidagicha 

bo'ladi 




OnMouseDown ->OnClick ->OnMouseUp ->OnDblClick ->OnMouseDown -

>OnMouseUp 



OnMouseMove  hodisasi  vizual  komponenta  ustida  sichqoncha  ko'rsatgichini 

harakat qilishi davomida uzluksiz ravishda yuzaga kelib turadi 

11.Borland C++ muhiti  Standart komponentalari paneli ob’yektlari 

Standart  komponentalar  palitrasida  quyidagi  piktogrammalar  (tugmachalar) 

majmuasi mavjud: 

MainMenu  -  dastur  bosh  menyusi.  Komponenta  murakkab  ierarxik 

strukturali menyu yaratish uchun xizmat qiladi. 



  PopupMenu  -  yordamchi  yoki  lokal  menyusi.  Bu  menyu  oynada 

sichqoncha o‘ng tugmasini bosish bilan chiqadi. 



  Label  -  metka  (belgi).  Bu  komponenta  forma  oynasiga  uncha  uzun 

bo‘lmagan  bir  qatorli  yozuvni  chiqarishda  ishlatiladi  va  uning  piktogrammasi 

panelda “A” ko‘rinishda berilgan. 

  Edit  -  kiritish  qatori.  Forma  oynasida  matnli  qator  kiritish  va  taxrirlashda 

ishlatiladi. 



  Memo  -  ko‘pqatorli  matn  muxarriri.  Kupqatorli  matnlarni  kiritish  yoki 

chiqarishda ishlatiladi. 



  Button - buyruq tugmasi (Obrabotchik sobitiya OnClick). Bu komponenta 

dasturchi tamonidan berilgan bir necha buyruqlarni bajarishda ishlatiladi. 



  CheckBox - bog‘liq bo‘lmagan tanlash tugmasi (pereklyuchatel). Dasturda 

bu komponenta asosiy mantiqiy xossasi (Checked) o‘zgartiriladi.   



  RadioButton  -  bog‘liq  bo‘lgan  tanlash  tugmasi  (pereklyuchatel).  YAngi 

tutanlash  tugmasi  bosilganda,  oldin  tanlangan  tugma  avtomatik  ravishda  ozod 

etadi. 

  ListBox - ro‘yxatdan tanlash. Ro‘yxat variantlarini taqdim etadi va tanlash 

imkonini yaratadi. 



  ComboBox – kiritish qatoriga ega (kombinirovannыy) ro‘yxatdan tanlash. 

Ro‘yxatdan kombinatsiya qilib tanlash  



  ScrollBar  -  yo‘lchali  boshqarish.  Windows  oynasi  chetlarida  gorizontal 

yoki vertikal yo‘lcha tashkil etadi.  



  GroupBox  -  elementlar  guruhi.  Ma’no  bo‘yicha  bir  necha  bog‘lik 

komponentalarni gruhlashda ishlatiladi. 



  RadioGroup  -  bog‘liq  guruhlangan  tanlash  tugmalari  (o‘chirib  yoquvchi 

tugmalar). Bir necha bog‘liq tanlash tugmalari xossalarini saqlaydi. 



  Panel  -  panel.  Bu  komponenta,  xuddi  GroupBoxga  o‘xshab  bir  necha 

komponentalarni birlashtirish uchun xizmat qiladi.      



  Actionlist - ta’sir qilish ro‘yxatlari. Foydalanuvchi dasturga markazlashgan 

holda ta’sir qilishi uchun ishlatiladi. 

12.Borland C++ muhitida ma’lumotlar tiplarini o’zgartirish usullari 

O’zgaruvchidan  ma’lum  bir  tur  qiymatlarini  olish  uchun  quyidagi 

konstruksiya ishlatiladi: (yangi tur)o’zgaruvchi. 

Misol: short S = 100;  int I = (int)S; 

Sonli qiymatlarni satrga almashtirish 

C++  turlarning  to’g’ridan-to’g’ri  almashtirishda  o’zgaruvchini  uning  o’nlik 

ko’rinishidan  belgilar  qatori  ko’rinishiga  yo’l  qo’ymaydi,  chunonchi,  ular 

shakllarning ko’gina komponentalarida ishlatiladi. To’g’ridan-to’g’ri almashtirish 

faqatgina  asosiy  va  qo’shimcha  turlar  uchun  amalga  oshiriladi.  Massiv 

hisoblanadigan  satr  kattaliklar  hosilaviy  tur  bo’lganligi  sababli  bunday 

almashtirishga yo’l qo’yilmaydi. Bunday almashtirishlar uchun quyidagi standart 

almashtirish  funksiyalari  ishlatiladi:  “IntToStr”,  “StrToInt”,”FloatToStr”  va 

boshqalar.  Ko’pchilik  ma’lumotlar  turlari  uchun  shu  kabi  satrga  va  teskari 

o’tkazish funksiyalari mavjud. 



Misol:  char S[10]; // belgilar massivi 

int I = 100; 

// butun qiymatli o’zgaruvchi 

S = IntToStr(I); 

// o’tkazish 

13.Borland C++ muhiti  Additional komponentalari paneli ob’yektlari 

Borland C++ muhiti Additional komponentalariga quyidagilar kiradi: 

TSpeedButton va TBitBtn tugmalari. 

Bu  tugmalarTButton  vazifalarini  bajaradi.  YAgona  farqi  matndan  tashqari 

racmlarni  ham  aks  ettiradi.TSpeedButton  tugmasi  fokus  olmaydi.  Bushuni 

bildiradiki,  agar  matn  qatorida  satr  terib,  bu  tugma  bosilsa,  shu  hodisa  qayta 

ishlangandan so‘ng fokus yana matn qatoriga qaytib keladi 

Maskalangan kiritish qatori (TMaskEdit) 

Bu  komponent  ma’lum  formatga  mos  satr  kiritishga  imkon  beradi.  Asosiy 

xossasi EditMask bo‘lib, shu xossa qatorida ikki marta chertilsa kiritish muharriri 

ochiladi.  Input  Mask  qatorida  maska  kiritish  mumkin.  Test  Input,  qatorida 

maskani testlash mumkin. 

Maska terish osondir. Agar qator to‘rt raqamli son, tere va uch raqamli sondan 

iborat bo‘lishi kerak bo‘lsa, Input Mask qatoriga 9999-999 kiritish mumkin.  

Siljitish yo‘lchasiga ega panel (TScrollBox) 

TScrollBox  komponentasining  oddiy  Panel  komponentasidan  farqi  siljitish 

yo‘lchasiga ega bo‘lishi mumkinligidir. 

Formaga  TScrollBox  komponentasini  o‘rnatib,  uning  ichiga  (TImage). 

komponentasini o‘rnating. Endi Image1 gakatta rasm joylab, AutoSize xossasiga 

true  qiymatini  bering.  Agar  Image1  komponentasida  rasm  kattaligini  olib 

ScrollBox chegarasiga sig‘may qolsa, siljitish yo‘lchalari paydo bo‘ladi. 

Markirovka qilingan ro‘yxat  (TCheckListBox) 

TCheckListBox  komponentasi  TListBox,  komponentasiga  juda  o‘xshash, 

faqat  har  bir  ro‘yxat  yonida  TCheckBox  komponentasidagi  kabi  ajratish 

to‘rtburchagi mavjuddir.Ro‘yxat kiritish uchun Items xossasi qatorida ikki marta 

chertish lozim. 



TCheckListBox yana bir xossasi – columns, ya’ni ustunlar sonidir. Agar bu xossa 

qiymati  birdan  katta  bo‘lsa  va  ro‘yxat  bir  ustunga  sig‘masa,  ko‘rsatilgan  sonli 

ustunlarga ajratiladi. 

14.Borland C++ muhiti  Win32 komponentalari paneli ob’yektlari 

Win32  varog'ida  32  razryadli  Windows  interfeysiga  ta'luqli  komponentalar 

joylashgan : 

TabControl - Zakladka  

PageConteol - Bloknot 

ImageList - Grafik shakllar ro'yhati 

RichEdit - To'liq imkoniyatli matn rejimi 

TrackBar - Yugurdak (Begunok) 

ProgressBar - Ish bajarish indikatori 

UpDown - Xisoblagich 

HotKey - Qaynoq tugmalarkombinatsiyalri tahriri 

Animate - Videokliplarni tomosha qilish 

DateTimePicker - Sanani kiritish satri  



MonthCalendar - Kalendar 

TreeView - Obektlar daraxti 

ListView - Ro'yhat 

HeaderControl - Ajratuvchi 

StatusBar - Holat satri 

ToolBar - Instrumentlar (asboblar) panelij 

CoolBar - '' Epchil " instrumentlar paneli 

PageScroller - Tasvirda harakatlanish 

15.Borland C++ muhiti  System komponentalari paneli ob’yektlari 

Borland C++ muhiti System komponentalari paneli ob’yektlariga quyidagilar 

kiradi: 

Timer-Vaqt: Bu ob’yekt avtomatik vaqt bulib dastur ishlashi davomida bizga 

vaqtni ko`rsatib turadi. Timer komponentasi System palitrasida joylashgan bo‘lib, 

u    ko‘rinishdagi  piktogrammaga  ega.  Bu  tugmachani  bosib  formaga  olib  kelib 

qo‘yiladi.U quyidagi xossalarga ega: 

Enabled -true qiymati o‘rnatilgan bo‘lsa u bo‘ladigan jarayonga ta’sir qiladi; 

Interval  -millisekundlarda  vaqt  intervalini  aniqlaydi  va  jarayonning  ekranga 

chiqishiga ta’sir ko‘rsatadi. Tegmagan holda 1000 (1 sekund) ko‘rsatadi. 

MediaPlayer-MediaPlayer:  Bu  ob’yekt  dasturda  Media  ilovalarni  qullashda 

kerak buladi. 



PaintBox-Buyoq  kvadrati:  Bu  ob’yekt  dasturda  rangli  panellardan 

foydalanishda  qullaniladi.  PaintBox  komponentaci  formaga  chegaralangan 

maydonda  shakllarni  chizish  imkonini  beradi.  PaintBox  komponentasi  System 

palitrasida  joylashgan  bo‘lib,  u    ko‘rinishdagi  piktogrammaga  ega.  Bu 

tugmachani  bosib  formadan  shakl  uchun  joy  ajratiladi  va  keyin  esa  xossalar 

bo‘limidan Shape xossasiga kirilib kerakli shakl tanlanadi. 



OleContainer

Ole 


idishi 

va 


DdeClientConv 

,DdeClientItem



DdeServerConv,DdeServerItem lar mavjud. 

16. Borland C++ muhiti  Win3.1 komponentalari paneli ob’yektlari 

Borland C++ muhiti  Win3.1 komponentalari paneli ob’yektlari.Ilovalar interfeysini 

yaratish  uchun  Borland  C++  vizual  komponentalarining  ulkan  (keng)  to'plamini 

taqdim qiladi.Ularning asosiylari komponentalar palitrasining Standart, Additional 

va Win32 varaqlarida joylashgan. Biz ushbu componentalardan foydalanishni turli 

dasturlash  muhitlarida  kurishimiz  mumkin,  Standart  varaqda  interfeys 

komponentalarining  aksariyati  Windows  boshlang'ich  versiyalirida  ishlatilgan 

interfeys  komponentalaridan  iborat:  Win32  varog’ida  quyidagi  komponentalar 

joylashgan. 

TabControl, 

PageControl, 

ImageList, 

RichEdit, 

TrackBar, 

ProgressBar,  UpDown,  HotKey,  Animate,  DateTimePicker,  MonthCalendar, 

TreeView,  ListView,  HeaderControl,  StatusBar,  ToolBar,  CoolBar,  PageScroller 

va ComboBoxEx. 

 

17. Borland C++ muhiti Dialogs komponentalari paneli ob’yektlari 



Download 0,58 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish