1. Nutq tushunchasi bilan bog‘liq quyidagi fikrlardan qaysilari to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri ekanligini aniqlang. Javoblarni jadvalda “ha” yoki “yo‘q” so‘zlari bilan ifodalang

2. Jadvalda berilgan xususiyatlar qaysi birliklarga xosligini aniqlang. Alohida ustunda ko‘rsatilgan birliklarga xos xususiyatlarni raqamlar asosida belgilang.

№	Xususiyatlar			№	Xususiyatlar			Birliklar
1.	Ma’noli qismlarga bo‘linuvchan.			7.	Nominativ birlik hosil qiluvchi turiga ega.		A	Fonema
2.	Shakl planiga ega.			8.	So‘zlarni shakllantiradi.
3.	Lisoniy sintaktik qurilishni umumlashtiradi.			9.	Tilning bir yoqlama birligi.		B	Morfema
4.	Unlilar va undoshlar paradigmasiga ajratiladi.			10.	So‘zshakl tuzilishini aks ettiradi.
5.	So‘z yasalishiga oid turi mavjud.			11.	Sintaktik shakl hosil qiladi.		C	Qolip
6.	Leksik va grammatik ko‘rinishlari bor.			12.	Kommunikativ birlik hosil qilishga xoslangan.
Javob:		A –?	B –?			C –?

Javobi:

Javob:

A – 2; 4; 9.

B – ...

C – ...

Keys

Matn:

«Nomidagi» yoki «nomli» deyish to‘g‘rimi?

Ba’zan «“G‘afur G‘ulom nomidagi maktab” deyish ma’qulmi yoki “G‘afur G‘ulom nomli” degani to‘g‘rimi?» deb so‘raydilar. Buning har ikkisi ham o‘zbek tili nuqtayi nazaridan ma’qul emas. «G‘afur G‘ulom maktabi» deyilsa bas, «nomidagi» yoki «nomli» degan so‘zlar ortiqchadir.
O‘zbekcha «Amir Temur xiyoboni», «Navoiy teatri», «Bobur bog‘i», «Farobiy ko‘chasi» deyiladi, «nomli», «nomidagi» so‘zlariga ehtiyoj yo‘q.
Hozir ba’zi o‘quvchilar miyasiga «G‘afur G‘ulom maktabi» deyilsa, bu «G‘afur G‘ulomga qarashli maktab degani bo‘ladi» degan fikr keldi. Lekin bu fikr til xususiyati nuqtaнi nazaridan to‘g‘ri emas. Faqat qaratqichning «-ning»li va «-ning»siz shakllaridagi ma’no farqini ko‘rolmagan tilchilar nuqtayi nazaridan to‘g‘ri. Gap shundaki, agar maktab G‘afur G‘ulomga tegishli bo‘lsa, ya’ni u qurdirgan yoki o‘qigan bo‘lsa, o‘zbek «G‘afur G‘ulom maktabi» demaydi, «G‘afur G‘ulomning maktabi» deydi. Agar maktab uning nomiga qo‘yilgan bo‘lsa, «-ning»siz «G‘afur G‘ulom maktabi» deb qo‘ya qoladi. «Abdulla To‘qay ko‘chasi» deyilsa, ko‘chaning nomi bo‘ladi, agar «Abdulla To‘qayning ko‘chasi» deyilsa, Abdulla To‘qay yashagan ko‘cha tushuniladi.
Shuningdek, «to‘qsoninchi sonli maktab» tarzida «sonli» so‘zini ishlatish ham o‘zbek tili nuqtayi nazaridan ortiqchadir. «Birinchi maktab, to‘qsoninchi maktab» deyilsa, to‘g‘ri bo‘ladi. (A.Rustamov)