1. Nollashtirishni hisoblash

1. Nollashtirishni hisoblash.
Nollashtirish, bu kuchlanish ostida qolish mumkin bo‘lgan tok o‘tmaydigan qismlarni oldindan nolli himoyalovchi o‘tkazgich bilan biriktirib qo‘yishiga tushuniladi (1-rasm).

1-rasm. Nollashtirishning prinsipial sxemasi

Mustahkam yerga ulangan transformatorning kuchlanishi 1000 V gacha bo‘lgan tarmoqlarida himoyalovchi yerga ulagich qurilmalarini sxemalarini tahlili shuni ko‘rsatadiki, bunda faza kuchlanishi qobiqga o‘tib ketishi holatidan sxemalar xavfsizligini ta’minlab bera olmaydi (2-rasm).

SHu holatda yerga ulagich qurilmalari orqali yoyilib o‘tayotgan yer bilan tutashuv toki, quyidagi formula bilan aniqlanadi:

(A)

bu erda, - faza-nol o‘tkazuvchi kuchlanishi, (V);
- faza-nol o‘tkazuvchi qarshiligi, (Om);
- yerga ulagich qarshiligi, (Om);

2-rasm. Nol sim o‘zilganda korpusga nisbatan qisqa tutashish

Kabelning qobig‘ kuchlanishi, yerga nisbatan yerga ulagich qurilmalarining qarshiligiga bog‘liq bo‘lib, ularni tengligida esa, faza kuchlanishini yarmida teng bo‘lib qoladi:

(V)

Bu kuchlanish xavfli bo‘lib, ko‘p vaqt davomida ketmasligi mumkin. aniqlaguncha maksimal himoyalovchi tok ishlamay qolishi mumkin, bunga sabab, yer bilan tutashuvchi tok ko‘p holatlarda himoyalovchi vositani ishga tushirish uchun yetarli bo‘lmaydi.

3-rasm. Nol sim bo‘ylab potensialning tarqalishi:
I – qaytarilmaydigan yerga ulanishli; II – qaytadan yerga ulanishli; 1÷5 – korpuslar.

Elektr uskunani tok o‘tmaydigan metalli jismlarni nolli o‘tkazgichga ulab qo‘yilsa, faza kuchlanishi kabel qobig‘iga o‘tib, bir fazali qisqa tutashuv tokiga teng bo‘ladi. Hosil bo‘lgan qisqa tutashuv toki faza bilan nol o‘tkazgich qarshiliklari, hamda transformatorlarning chulg‘amiga bog‘liq bo‘ladi.

Umumiy formula:

(A)

Qisqa havo liniyalari va o‘tkazgichlar orasidagi kichik masofalarda (o‘tkazgichlar truba ichida joylashgan), hamda kabel liniyalarida qisqa tutashuv toki:

(A)

Havo liniyalari uchun:

(A)

bu erda: r_f, r₀, r_T/3 – faza-nol o‘tkazuvchilarni va transformatorni cho‘lg‘amlarini faol qarshiliklariga muvofiq X_f, X₀, X_T/3- induktiv qarshiliklari, (Om/m);
X_f – faza-nol sirtmoqni tashqi induktiv qarshiliklari, (Om);
Z_T/3 - transformatorning hisoblashlar yo‘li bilan aniqlangan qarshiligi, (Om).
Maksimal himoyalovchi tok qurilmasi, yuqorida aytib o‘tilgan tokdan ishga tushadi va bo‘zilgan uskunani o‘chiradi.
SHunday qurilmalardan biri, bo‘zilgan jismni 5-7 sekund ichida tez eriydigan saqlagich o‘chirib qo‘yadi va 1-2 sekund ichida avtomatik o‘chirgichlar shikastlangan qismini o‘chiradi.
Nollashtirishdan foydalanish miqyosi, kuchlanishi 380/220 V va 220/127 V (oxirgisi kam uchraydi) to‘rtta simli uch fazali tarmoqlar bo‘lib, ular ishlab chiqarishda keng qo‘llaniladigan tarmoqlar.
Nollashtirish tizimi o‘zida quyidagi elementlarni qamrab oladi: nol o‘tkazgichi, ta’minlovchi manbani neytralini yerga ulash qurilmasi va nol o‘tkazgichni yerga qayta ulash.
Nol o‘tkazgichni vazifasi, faza qobiqga tutashgan zahotiyoq, kichik qarshiligiga ega bo‘lgan zanjirni hosil qilish va shu tok orqali himoya uskunasini ishga tushirish.
Nol o‘tkazgichni qayta ulash, nol o‘tkazgichni barcha o‘zunligi davomida ma’lum masofada oralab, bir necha marta yerga ulab qo‘yish.

4-rasm yoritish qurilmasini nollashtirish

to‘g‘ri noto‘g‘ri
5-rasm yoritish qurilmasini to‘g‘ri va noto‘g‘ri nollashtirish


6-rasm elektr qurilmalarini nollashtirishni umumiy ko‘rinishi