1. Nematodalar, ya'ni haqiqiy to'garak chuval-changlar (nematoda) sinfi

51-rasm. O’rdaklar porrotsekumi(Porroceacum crassum)ning rivojlanish sikli:
1-yetuk gelmint, 2-yetilmagan va 3-yetilgan tuxumi, 4-lichinkasi, 5- porrotsekum
lichinkasi bilan zararlangan yomg’r chuvalchangi.
Porrotsekum bilan 1-3 oylik jo’jalar ko’proq zararlanadi. Sifatsiz oziqlar bilan boqilganda katta yoshdagi parrandalar ham kasallanishi mumkin. Porrotsekoz bilan parrandalar asosan bahor va kuz oylarida kasallanadi. Qishda porrotsekoz uchramaydi. Yovvoyi va xonaki o’rdaklar porrotsekozning asosiy manbai hisoblanib, ular yomg’ir chuvalchanglarini zararlaydi. O’rdaklar faqatgina tanasida porrotsekumning lichinkalari bo’lgan yomg’ir chuvalchanglarini yutib porrotsekoz bilan kasallanadi.
Porrotsekumlar o’rdaklar organizmiga mexanik, toksik, hatto allergik ta’sir ko’rsatadi. Kasallangan parrandalarda kam qonlik, bo’shashish, oriqlash ro’y beradi va hatto umumiy ahvolini og’irlashtiradi. Kasallangan jo’jalar o’sish va rivojlanishdan orqada qoladi, ularning hazm organlari faoliyati buziladi, ichi ketadi, falajlanishlar ro’y beradi. Kuchli zararlangan jo’jalar ko’plab nobud bo’lishi ham mumkin. Katta yoshdagi parrandalarning mahsuldorligi kamayadi, tuxum qilishi ozayadi, semirmaydi va go’shtining sifati pasayadi.
Asosiy kurash choralaridan biri – qo’zgatuvchining rivojlanishidagi «biologik zanjir»ni uzishdan iborat. Buning uchun jo’jalar alohida, porrotsekumning invazion elementlari bo’lmagan yaylov va suv havzalarda bodiladi. Shuningdek, o’rdak jo’jalarini tuxumdan chiqqach, uch oygacha suvga tushirmasdan quruqlikda boqish ham maqsadga muvofiqdir.
O'tkir dumli nematoda yoki bolaiar gijjasi (Enterobius vermicularis) hamma joyda tarqalgan, juda mayda, ya'ni urg'ochisining uzunligi 10-12 mm, erka-giniki esa 2-5 mm bo'ladi (52-rasm).
O'tkir dumli nematoda deb atalishiga sabab shuki, urg'ochisining tanasi dum qismiga tomon o'tkirlashgan, ingichkalashgan bo'ladi. Erkagi tanasining keyingi uchi spiralsimon buralgan. Tanasining bosh tomoni qavarib chiqqan va kengaygan kutikuia-vezikula bilan o'ralgan. Erkagining askaridadan farqi - dum tomonida bitta spikulasi borligidir (askaridada spikula ikkita bo'ladi). Og'zi uchta lab bilan o'ralgan. Qizilo'ngachi sharsimon kengaygan bulbus bilan tugaydi. Bulbusda kutikulali chaynash plastinkalari bor.