1 muallif: Mug'la universiteti Ushbu sahifadan keyingi barcha kontent Gulbahar Atasever tomonidan 2022 -yil 7-aprelda yuklangan. Oldindan chop etish

2. DUNYODA YOSHLARNING ISHSIZLIGI
Dunyoda qabul qilingan tasnifga ko'ra, 15-24 yosh, 25 yoshli yoshlar
Yoshlarning ishsizligi yoshlarning kelajakdagi bandligi, unumdorligi va
daromad olish salohiyatiga ta'sir qiladi va ularning ish tajribasiga ega bo'lishiga
to'sqinlik qiladi (Xalqaro Mehnat Tashkiloti, 2020a: 13). Yoshlar ishsizligi birinchi
marta 1980-yillarda sanoati rivojlangan mamlakatlar uchun jiddiy muammoga
aylangan boÿlsa-da, 2008 yilgi global inqirozdan keyin mehnat bozorlari sezilarli
darajada zaiflashgan mamlakatlarda soÿnggi paytlarda eng muhim iqtisodiy va
ijtimoiy muammolardan biri boÿldi (Bell va boshq. Blanchflower, 2011: 1). XMT
statistik ma'lumotlariga ko'ra, 2020 yil holatiga ko'ra, dunyo bo'ylab 15-24 yoshlilar
Ular orasida taxminan 1,273 milliard yoshlar bor. 497 million yoshlar mehnatda,
429 million yoshlar ish bilan ta’minlangan, 68 million yoshlar ish qidirmoqda.
145 million yosh ishchilar qashshoqlikda yashaydi. Yoshlarning yarmidan ko‘pi
(776 millionga yaqin yoshlar) ish kuchidan tashqarida. Demak, bu yoshlar ish
bilan ta’minlangan.
va undan yuqorilari kattalar toifasiga kiradi (Xalqaro mehnat tashkiloti, 2020a:
13). Asosiy tahlilda yosh aholi; o'smirlar (15-19 yosh) va yoshlar (20-24 yosh)
deb tasniflanadi. 15-19 yoshdagi yoshlar va 20-24 yoshdagi yoshlar o'rtasidagi
dixotomiya; Ta'limdagi yoshlarni ish bilan ta'minlangan yoshlardan ajratib, ta'lim
va bandlik siyosatini yosh guruhlariga qarab tartibga solishni ta'minlaydi.
Xalqaro Mehnat Tashkiloti (XMT) yoshlarni bandlik bo'yicha quyidagi toifalarga
ajratadi: "(i) Muntazam xodimlar: 12 oydan ortiq shartnomaga ega bo'lgan ish
haqi va maoshli ishchilar (xodimlar) (xodimlar), qo'shimcha ishchilar bilan o'z-
o'zini ish bilan ta'minlaydigan yoshlar (xodimlar). ish beruvchilar) (ii) Noqonuniy
ish bilan band bo'lganlar: 12 oygacha bekor qilinishi belgilangan cheklangan
muddatli shartnoma bo'yicha ish haqi va maoshli ishchilar (xodimlar), ortiqcha
bo'lmagan yakka tartibdagi tadbirkorlar (yakka tartibdagi tadbirkorlar) va badal
oluvchilar (iii) Ishsizlar: Ayni paytda ishlamayotgan va hisobot davri
boshlanishidan bir hafta oldin ishni boshlashi mumkin bo'lgan yoshlar (iv)
O'tiradigan (passiv) Yoshlar: O'tirgan va maktabda (o'tiradigan talabalar) va
maktabda bo'lmaganlar va harakatsiz (o'tiradigan talaba) bo'lmaganlar )” (Oqsoqol,
2014: 22).
Bu mehnatni muhofaza qilish va yuqori mehnat xarajatlari bilan bog'liq. Siyosiy
jihat mehnat bozori va bandlik siyosati uchun mamlakatga xos institutsional
tartiblarni o'z ichiga oladi. Siyosiy oÿlchovdagi yetakchi ishtirokchi davlatdir. U
o'quv dasturlari, ishchi kuchi siyosati va rag'batlantirishni o'z ichiga oladi.
ÿÿÿ
Machine Translated by Google

---

Gulbahar ATASEVER
Dunyo bo'ylab 267 million yoshlar NEET maqomiga ega. (Bu har besh yoshdan biriga
to'g'ri keladi). (Xalqaro mehnat tashkiloti, 2020a: 22-
XMT tomonidan olib borilgan tadqiqotlarga ko'ra, 2008 yilgi global inqirozdan
keyin Afrika iqtisodiyotining ro'yxatga olingan sektorlarida ish o'rinlari qisqargan.
Natijada, yosh ishchi kuchi qishloq xo‘jaligi va norasmiy tarmoqlarga o‘z kuchini tortdi.
XMT statistik ma'lumotlariga ko'ra, yoshlar o'rtasidagi ishsizlik darajasi 20% dan
yuqori bo'lgan Afrika mamlakatlariga Janubiy va Shimoliy Afrika davlatlari kiradi. 2020
yilda Janubiy Afrikada yoshlar o'rtasidagi ishsizlik darajasi 55,8 foizga ko'tarildi.
Markaziy va Sharqiy Afrika mamlakatlarida yoshlar o'rtasidagi ishsizlik darajasi
nisbatan past bo'lib, 5% dan 20% gacha o'zgarib turadi. Hisob-kitoblarga ko'ra,
bugungi kunda Afrikadagi yoshlar umumiy aholining beshdan bir qismini tashkil qiladi
va yoshlarning 95 foizi norasmiy ravishda ishlaydi. Bu holat ish haqining pastligi, ish
vaqti tartibsizligi va ularning huquqlari hech qanday tarzda himoyalanmaganligini
anglatadi (Xalqaro Mehnat Tashkiloti, 2020b). Afrika mamlakatlarida yoshlar
ishsizligining yuqori sabablari; malakalarning past va yetarli emasligi, ta’lim va ta’lim
va mehnat bozori talab qiladigan ish ko‘nikmalari o‘rtasidagi nomuvofiqlik, ish
izlovchilarning tajribasi yo‘qligi. Qishloq xo'jaligi va ishlab chiqarish sanoati kabi
tarmoqlar o'rtasida ish o'rinlarini yaratish salohiyati cheklangan infratuzilma
imkoniyatlari tufayli cheklangan. Xususiy sektor uchun tadbirkorlik ko'nikmalarining
yo'qligi va kapital to'planishining etishmasligi boshqa cheklovlardir (The African
Capacity Building Foundation [ACBF], 2017: 60).
Bundan tashqari, so'nggi yillarda "yosh aholi na ishda, na ta'limda, na ta'limda" (NEET)
global miqyosda muhim muammo sifatida qaralmoqda.
23).
Osiyo-Tinch okeani mintaqasi mamlakatlarida 662,8 million yoshlar bor. 2020
yil holatiga ko'ra, yoshlar o'rtasidagi ishsizlik darajasi 10,6% ni tashkil qiladi. Bu nisbat
Sharqiy Osiyo, Janubi-Sharqiy Osiyo va Tinch okeani, Janubiy Osiyo kichik toifalarida
farqlanadi. Sharqiy Osiyoda yoshlarning ishsizlik darajasi 10,4%; Janubi-Sharqiy
Osiyo va Tinch okeanida 10,2%; Janubiy Osiyoda bu 11% ni tashkil qiladi. 2019 yil
uchun jami yosh aholi sonining mutanosib ko‘rinishi quyidagicha: jami yosh aholining
5 foizi rasmiy; 28% norasmiy ish bilan band va 24% NEET maqomiga ega (Xalqaro
Mehnat Tashkiloti, 2020c).
Ditrix va Möllerning (2015) baholashiga ko'ra, Yevropa Ittifoqi mamlakatlarida
umumiy ishsizlik darajasi global inqirozdan so'ng keskin pasaydi, 2009 yilda YaIM
o'sishi manfiyga aylandi (Yevropa Ittifoqi mamlakatlarida -4,3%) mos ravishda o'sdi.
Ayniqsa, 25 yoshgacha.
ularning ish bilan ta'minlanmagani, ish izlamaganligi yoki ish topa olmasligini bildiradi.
ÿÿÿ
Machine Translated by Google

---

Yoshlik zaifligining turli o'lchamlari
Manba: www.worldbank.org
92 94 96 98 00 02 04 06 08 10 12 14 16 18
12
28
8
24
4
20
16
OECD
MENA
EAP
WRL
EI
Gretsiya, Italiya va Ispaniya yoshlar orasida ishsizlik darajasi eng yuqori bo'lgan
davlatlar bo'lsa; Germaniya, Niderlandiya va Shveytsariya yoshlar o'rtasidagi
ishsizlik darajasi eng past bo'lgan davlatlardir. Turkiyada 2008 yilgi global
inqirozdan keyin 17,9 foiz bo'lgan yoshlar ishsizlik darajasi 2021 yilda 24,7
foizga ko'tarildi. (Turkiya Statistika Instituti
[TÜÿK], 2021). Cheklangan ish imkoniyatlari, past ish tajribasi va ortib
borayotgan aholi Turkiyadagi yoshlar ishsizligining yuqori sabablaridandir.
,
YI28 yoshlaridagi ishsizlik darajasi 2007 yildagi 15,9% dan 2013 yilda 23,7%
gacha ko'tarildi (Ditrix va Möller, 2015: 2). Shu sanadan boshlab butun Yevropa
Ittifoqida yoshlar ishsizligi darajasi asta-sekin pasayishni boshlagan bo‘lsa ham,
so‘nggi paytlarda global epidemiya ta’sirida yana ortib bormoqda. 2021 yilda
YeI27da jami
2,967 million yosh ishsiz EI27ga to‘g‘ri keladi. Yevrohududda 2,394 million
yosh ishsiz (Yevropa statistika tizimi, 2021 yil).
Yoshlar ishsizligi darajasi Yevro hududida 17,2% va 17,3%
,
1-rasmda 1990-yillardan beri yoshlar ishsizligining tendentsiyasi
ko'rsatilgan. Yoshlar orasidagi ishsizlik darajasi Sharqiy Osiyo-Tinch okeani
mamlakatlarida va yaqinda OECD
mamlakatlarida oÿrtacha jahon darajasidan past. 2008 yilgi global inqirozdan
keyin ayniqsa Yevropa Ittifoqi va OECD davlatlarida sezilarli o'sish kuzatilgan
bo'lsa-da, 2013 yildan beri yoshlar ishsizligining jahon o'rtacha darajasiga
yaqinlashgani ko'rinmoqda.
Yosh aholi bu vaziyatdan katta ta'sir ko'rsatdi. O'sha paytda, 28 Evropa Ittifoqi
mamlakatlarida yoshlar ishsizligi 2007 yildagi taxminan 4,2 milliondan 2013 yilda 5,6
milliondan oshdi, bu vaqtda yoshlar o'rtasidagi ishsizlik darajasi eng yuqori cho'qqisiga chiqdi.
ÿÿÿ