1 Muallif: Doniyorbek Qalandarov 2

---

 
 
 
Muallif: Doniyorbek Qalandarov 
1 
 

---

 
 
 
Muallif: Doniyorbek Qalandarov 
2 
 

---

 
 
 
Muallif: Doniyorbek Qalandarov 
3 
 

---

 
 
 
Muallif: Doniyorbek Qalandarov 
4 
 

---

 
 
 
Muallif: Doniyorbek Qalandarov 
5 
 

---

 
 
 
Muallif: Doniyorbek Qalandarov 
6 
 

---

 
 
 
Muallif: Doniyorbek Qalandarov 
7 
 

---

 
 
 
Muallif: Doniyorbek Qalandarov 
8 
 

---

 
 
 
Muallif: Doniyorbek Qalandarov 
9 
DARSLIKDAGI BARCHA
“NIZOM”LAR HAQIDA UMUMIY MA’LUMOT
 
 
 
Nizom nomi: 
Nizom qabul 
qilingan sana: 
Nizomda mavjud bo’lgan 
islohotlar: 
«Turkiston o’lkasini 
boshqarish to’g’risidagi 
muvaqqat nizom» 
1865-yil 6-avgust 
-
Harbiylashtirilgan boshqaruv 
tartiblari joriy qilindi.
-
Ushbu nizomda boshqaruv
tizimi 
“harbiy-xalq 
boshqaruvi”
nomini bilan 
gubernator qo’lida harbiy va 
fuqarolik ishlari 
mujassamlashtirildi 
«Nizom» 
1867-yil 
-
O’troq aholi bir bosqichli 
tizim shaklida,ya’ni 
oqsoqolliklarga
, chorvador 
aholi esa ikki bosqichli tizim 
ko’rinishidagi 
volost
va 
ovullarga
birlashtirilgan 
- O’lkada: 
1)qozi va biy sudlari 
2)uyezd sudlari 
3)Muvaqqat harbiy-sudlov
komissiyalari 
4)viloyat boshqaruvining sud 
bo’limlari 
5)general-gubernatorlik
Devonining sudlov bo’limi
tashkil 
qilindi
 
«Shahar nizomi» 
(Toshkentda) 
1877-yil 
Shahar boshqaruvi Dumaga
o’tgan 
«Turkiston o’lkasini idora 
qilish to’g’risidagi 
Nizom»(Aleksandr III 
tomonidan) 
1886-yil 12-iyul 
Ushbu nizom qabul qilinishining
asosiymaqsadi: 
1)
o’lkada ma’muriy boshqaruvni 
mustahkamlash; 
2)
Yerdan foydalanish tartiblarini 
o’zgartirishdan iborat 
-
Nizomga muvofiq 
Zarafshon 
okrugi Samarqand viloyatiga 
aylantirildi
. Xo’jand, Jizzax, 
Kattaqo’rg’on va Samarqand
uyezdlari uning tarkibiga kiritildi 
-
Qurama
uyezdining nomi 
Toshkent
uyezdi deb 
o’zgartirildi 
-
Turkiston general-guberna- 
tori Kengashi
tashkil qilindi 
-
Ushbu nizomning 
“Turkiston 
o’lkasining yer tuzilishi”
bo’limida an’anaviy yerga 
egalik qilish munsabatlari 
o’zgartirilib yuborildi.Unga 
ko’ra Turkiston yerlari, o’r- 

---

 
 
 
Muallif: Doniyorbek Qalandarov 
10 
«Turkiston o’lkasini idora 
qilish to’g’risidagi 
Nizom»(Aleksandr III 
tomonidan) 
(D a v o m i) 
1886-yil 12-iyul 
(D a v o m i) 
monlari va yerosti qazilmalari 
davlat mulki
deb elon qilindi.
-
Yirik yer egaligi tugatildi 
-
Nizomda hukumat tasarrufida
qolayotgan bo’sh turgan 
davlat yerlariga rus aholisini 
joylashtirish muhim ekanligi 
belgilab qo’yilgan 
-
Qozi sudi
saqlanib qolindi, 
uyezd sudlari
bekor qilinib, 
ularning o’rniga shahar va 
zemstvo boshliqlari
tomonidan tayinlanadigan 
uchastka mirovoy sudlari
tuzildi 
-
Viloyat boshqaruvining sud 
bo’limlari viloyat sudlari 
bilan almashtirildi 
1)
sud tergovchilari 
2)
viloyat prokurori va ularning 
yordamchilari lavozimlari 
joriy qilindi 
-
O’lkada mustamlaka siyosati 
qonun hujjatlari asosida 
mustahkamlab qo’yildi 
-
Mazkur «Nizom» asosida 
podsho ma’murlari mahalliy 
xalqqa tegishli yerlarning
katta qismini tortib oldi va 
ular asosida Rossiyadan 
ko‘chib kelganlar uchun yer 
fondi tashkil etildi 
«Davlat tartiboti va jamoat 
osoyishtaligini qo’riqlashga 
qaratilgan chora-tadbirlar 
to’g’risidagi Nizom» 
1881-yil 
-
General-gubernator 
“kuchaytirilgan”
yoki 
“favqulodda”
qo’riqlash 
holatini o’z ixtiyori bilan joriy 
qilish huquqiga ega bo’ldi 
-
Uyezd boshliqlariga 
ispravnik
huquqini berdi 
 
DARSLIKDAGI ENG KERAKLI MA`LUMOTLAR SAVOL - JAVOB
TARZIDA YORITILGAN
 
 
1.
Xiva Xazina ishlari va xarajatlarini 
mehtar
nazorat qilib brogan 
2.
Vaqf yerlaridan olinadigan foyda hisob kitobi va taqsimoti bilan 
mutavalli 
shug’ulllangan 
3.
Vodiy hududida yirik sug’orish inshoootlari – 
Shaxrihonsoy, Andijonsoy, Marg’ilonsoy, Yangiariq
, 
Ulug’nor, Qoradaryo
kabilar bo’lgan 
4.
Marg’ilonda
atlas to’qish, do’ppichilik,
5.
Rishtonda 
kulolchilik,
6.
Buxoroda 
zargarlik,
7.
Shahrixon
da pichoqchilik, do’ppichilik, duradgorlik, 
8.
Chustda
ham do’ppichilik, pichoqchilik,

---

 
 
 
Muallif: Doniyorbek Qalandarov 
11 
9.
Qo’qonda
temirchilik, duradgorlik, zargarlik,
10.
Samarqandda
 
zargarlik,
11.
Xivada
me’morchilik, ganchkorlik rivojlangan. 
12.
Ahmad Donish 1865-yilda amir 
Muzaffar taklifi
bilan 
«Manozir ul-kavokib» («
Sayyora-larning 
joylanishlari») nomli 
astronomiyaga o
id kitob yozgan 
13.
Muhammad Yunus
tomonidan 
1859-yilda
yozilgan “
Xudoyqul anvar
” asarida 
Muhammad Alixon
davri 
tarixi batafsil yoritilgan 
14.
Xiva 
xonligida 
XIX asr o'rtalariga
borib qurilish ishlari avj oldi. 
15.
Ichan 
qal'adagi 
Muhammad Aminxon
madrasasi (
1851-1855
) 
16.
Ark darvozasi
qarshisida esa 
Muhammad Rahimxon
madrasasi 
(1871
) 
17.
Qo'qon xonligida
bu davrda 
Hazrati Kalon Sohibzoda madrasasi (1862)
,
18.
Hokim Oyim madrasasi (1869)
, 
Sulton Murodbek madrasasi (1872)
qurib bitkazilgan.
19.
 
Ularning ichida 
XIX asr ikkinchi yarmi
noyob 
arxitektura yodgorligi
hisoblanganjaizdan ortiq xonadan 
iborat 
Xudoyorxon saroyi (1863-1870) 
20.
Toshkentda 
XIX asrning o'rtalarida
qadimiy inshoot-lardan 
Hazrati Imom
majmuasi,
21.
1859-yili esa Baroqxon
madrasalarini 
ta'mirlash i
shlari boshlanadi 
22.
Baroqxon 
madrasasi qarshisida 
Mo'yi muborak
madrasasining (XX asr boshlarida) qurilishi 
yakunlangan. 
23.
1718
-yilda Irtish daryosi sohilida shunday 
istehkomlardan yettitasi
qurib bitkazildi. 
24.
l855
-yilda 
o'zbeklar va tojiklar
yashay-digan 
Amudaryoning janubiy
sohilidagi hududlar Afg'oniston 
viloyatiga aylanti-rildi. 
25.
M.Chernyayev
boshchiligidagi istilochilar 
1865-yil-may
oyida bevosita 
Tosh-kentga
hujum boshladi. 
26.
M.Chemyayev
1865 yil 17-iyunda
Beshyog'och, Ko'kcha, Sebzor va Shayxontohur 
dahalarining 
oqsoqollarini chaqirdi. Muzokarada Toshkent qozikaloni 
Hakimxo`ja, Abulqosim eshon, SQlihbek 
dodhoh
va shaharning boshqa nufiizli kishilari ishtirok etdi 
27.
Turkiston general-gubernatori
*
о
'lkada joylashgan harbiy qo'shinlar qo'mondoni, *Yettisuv 
kazaklari qismi qo'mondoni va shu bilan birga *bosh sudya ham hisoblangan 
28.
1866-yilning kuzida
6 ming piyoda askar, 500 kazak, 28 to'p, 600 arava va 800 tuyadan iborat harbiy qo'shin 
O'ratepaga 
qarab harakat boshladi 
29.
Buxoro 
amirligi va 
Eron o
'rtasidagi chegara 
1881-yil 10-dekabrda
Eron shohij bilan 
Tehronda
gi Rossiya 
elchisi 
imzolagan maxfiy shartnomada belgilandi. 
30.
 
1885-1887-
yildagi muzokaralar natijasida chegaralarni belgilash bo'yicha ingliz-rus ko-missiyasi Rossiya 
imperiyasining O'rta Osiyodagi Buxoro amirligi yerlari bilan,' 
Afg'oniston o'rtasidagi chegara chizig'ini 
belgilashni nihoyasiga yetkazdi. 
31.
1882-yilda Afg'onistonda vafot etdi Xudoyorxon 
32.
1876-yil 19-fevral
podsho hukumatining Qo'qon 
xonligining tugatilganligi to'g'risidagi
farmoni e'lon qilindi 
33.
1879-yil iyulda
Krasnovodskdan 
I.Lazerev
boshchiligidagi harbiy qo'shin 
turkmanlar yashaydigan
hududlarga jo'natildi. 
34.
M. Skobelev
boshchiligidagi qo'shin 
1880-yil may oyida
ikkinchi yurishni boshladi. 
Uch oy 
davom et-gan 
janglardan so'ng qamalga olingan 
turkmanlar qal'asi - Go'ktepa
qo'lga olindi. 
35.
 
Turkiston general-gubernatori 
S.M.Duxovskoy (1898-1901
) «
Turkiston o'lkasi boshqa oikalarga nisbatan 
tarixiy o'tmishi, etnografik xususiyatlarini hisobga olgan holda alohida e'tibor berilishini talab qiladi» 
36.
1865-yil 6-
avgustida 
Alek-sandr II
«Turkiston viloyatini idora qilish to'g'risidagi Muvaqqat Nizom»ni tas-
diqlaydi. Boshqaruv 
harbiy zobitlar
qoiiga o'tadi 

---

 
 
 
Muallif: Doniyorbek Qalandarov 
12 
37.
Mahalliy aholi
vakillariga boshqaruvning 
eng quyi bosqichidagi
lavozimlar berilgan. Bularga *
volost 
boshliqlari
(mingboshi-lar), *
qishloq oqsoqollari, *ovul boshliqlari, *qozi, *biy va ularning *yordamchilari
kirgan. 
38.
General-gubernatorlik devoni
katta vakolatlarga ega bo'lgan 
asosiy ijrochi organ
hisoblangan 
39.
1867-yilgi «Nizom» loyihasi asosida 
o'troq
aholi 
bir bosqichli tizim
shaklida, ya'ni