1. Morfologiyaga doir krossvordlar tuzish So`z turkumlari to`g`risida ta`limot

4-usul: Microsoft Word yordamida

Word-da siz jadval qo'shishingiz, kataklarga bo'lishingiz va har tomonlama tahrirlashingiz mumkin, demak ushbu dasturda tezda chiroyli krossvord yaratish juda mumkin. Jadvalni qo'shishdan boshlash kerak. Qator va ustunlar sonini ko'rsating va keyin qatorlar va chegaralarni sozlashni boshlang. Agar jadvalni qo'shimcha sozlashingiz kerak bo'lsa, menyuga murojaat qiling "Jadval xususiyatlari"... U erda ustunlar, kataklar va qatorlarning parametrlari o'rnatiladi.

So`z turkumlari

Soʻz turkumlari — tildagi soʻzlarning ularda umumiy kategorial maʼnoning (maye. otlarda predmetlik, feʼllarda harakatholat), grammatik kategoriyalar yagona tizimining , oʻziga xos soʻz oʻzgarish, shakl va soʻz yasalish tiplarining , sintaktik vazifalar umumiyligining mavjudligiga qarab ajratiladigan guruxlari (Baʼzi adabiyotlarda "soʻzlarning leksikgrammatik kategoriyalari" deb ham ataladi). Demak, soʻzlarni guruhlarga, turkumlarga ajratishda asosan ularning sintaktik, morfologik va maʼnoviy (semantik) xususiyatlarining oʻxshashligi hisobga olinadi. St. avvalo 2 asosiy guruhga boʻlinadi: mustaqil Soʻz turkumlari va mustaqil boʻlmaganS. t. Birinchi guruhga oʻzbek tilida mustaqil soʻzlar, ikkinchi guruhga esa yordamchi soʻzlar, undovlar, tatslid soʻzlar va modal soʻzlar kiradi.

Soʻzlar jumlada egallagan pozitsiyalariga koʻra ham tasnif qilinishi mumkin. Gapda bir xil sintaktik pozitsiyada tura oladigan yoki bir xil sintaktik vazifa bajara oladigan soʻzlar bir Soʻz turkumlariga kiritiladi. Bunda sintaktik vazifalarning yigʻindisigina emas, balki ushbu vazifalardan har birining muayyan St. ga xoslik darajasi ham muhimdir. Bu vazifalar birlamchi va ikkilamchi turlarga boʻlinadi. Mas, oʻzbek tilida, boshqa bir qancha tillarda boʻlganidek, ot va feʼl turkumidagi soʻzlar oʻrni bilan ega vazifasida ham, kesim vazifasida ham kela oladi, lekin feʼl uchun kesimlik vazifasi birlamchi, egalik vazifasi ikkilamchi hisoblanadi. Har bir soʻz turkumi oʻziga xos grammatik kategoriyalar toʻplami bilan ajralib turadi.

Ot so`z turkumi

Ot — mustaqil soʻz turkumlaridan biri. U boshka turkumlardan bir necha belgi — xususiyatlari bilan ajralib turadi. Ular quyidagilardan iborat: 1) ot yasalish xususiyatiga ega: ishchi, suh-batdosh, paxtakor, bogʻbon, oshpaz, Mirzachoʻl; b) son-miqdorni bildirish xususiyatiga ega: bola — bolalar, daftar—daftarlar; v) egalik koʻrsatkichiga ega: otam, otang , otasi — otamiz, otangiz, otalari; g) kelishik shakllari bilan oʻzgaradi; maktab, maktabning , maktabni, maktabga, maktabda, maktabdan; d) gapda barcha gap boʻlaklari vazifasida keladi. 

Hozirgi o`zak

YORDAMCHI SO’Z TURKUMLARI

KO’MAKCHI

Bog`lovchi

Yuklama

SO’ZLARNI TOBE QILIB BOG’LAYDI

SO’ZLARNI TENG VA TOBE QILIB BOG’LAYDI

SO’ZLARGA QO’SHIMCHA MA’NOLAR YUKLAYDI

Alohida guruh so`zlar

UNDOV SO’ZLAR

MODAL SO’ZLAR

TAQLID SO’ZLAR

FIKRGA MUNOSABAT IFODALAYDI

TURLI HIS-TUYG’U, BUYRUQ-XITOB IFODALYDI

HARAKAT, HOLATGA TAQLIDNI IFODLAYDI

Foydalanilgan adabiyotlar:

Azim Xojiyev , “Hozirgi o`zbek tilida forma yasalishi (1979)”