1. Moliyaviy natijalar to’g’risidagi hisobotning mazmuni va mohiyati

Korxonalarning moliyaviy faoliyat bo’yicha oladigan daromadlari asosan quyidagilardan tashkil topadi:
-respublikamiz hududida va uning tashqarisidagi boshqa korxonalar faoliyatiga ulush qo’shgan holda qatnashishdan olingan daromad, aksiya bo’yicha dividentlar va obligatsiyalar hamda korxonaga tegishli qimmatli qog’ozlar bo’yicha daromadlar;
-mol-mulkni uzoq muddatli ijaraga berishdan olingan daromadlar;
-valuta schyotlari, shuningdek chet el valutalaridagi operatsiyalar bo’yicha ijobiy kurs tafovutlari;
-sarflangan mablag’larni qayta baholashdan olingan daromadlar;
-yuqorida sanab o’tilgan moddalarga kiritilmagan, moliyaviy faoliyatdan olingan boshqa daromadlar.
Moliyaviy faoliyat turi bo’yicha qilinadigan xarajatlarga quyidagi moddalar kiritiladi:
-chet el valutasi bilan operatsiyalar bo’yicha salbiy kurs tafovutlari va zararlar;
-sarflangan (qimmatli qog’ozlarga, shuba korxonalarga va hokazolarga) mablag’larni qayta baholashdan ko’rilgan zararlar;
-o’z qimmatli qog’ozlarini chiqarish va tarqatish bilan bog’liq xarajatlar;
-moliyaviy faoliyat bo’yicha boshqa xarajatlar.

Umumxo’jalik faoliyatining moliyaviy natijalarini aniqlash uchun asosiy va moliyaviy faoliyat natijalaridan tashkil topadi. Asosiy faoliyat foydasi (zarari)ga moliyaviy faoliyatdan olingan foyda (zarar) summasi qo’shiladi va moliyaviy faoliyatning xarajatlari ayirib tashlanadi.
Umumxo’jalik faoliyati bo’yicha ko’rilgan moliyaviy natija ma’lum bo’lganidan so’ng soliq to’langungacha olingan foyda (zarar) aniqlanadi.
Soliq to’langungacha olingan foyda, korxonaning ishlab chiqarish va moliyaviy-xo’jalik faoliyati natijasida ko’rilgan sof daromadining umumiy qiymatini ifodalaydi. Ushbu ko’rsatkichni hisoblashda, favqulodda vaziyatlardan olingan foyda yoki ko’rilgan zarar, hal qiluvchi o’rinni egallaydi. Ular soliq to’langunga qadar foyda yoki zararlarni hisoblab chiqishda hisobga olinadi.
Favqulodda holatlar bo’yicha foyda va zararlar - korxona xo’jalik faoliyatida juda ham kam sodir bo’ladigan, u uchun odatiy va korxonada qabul qilinadigan, boshqaruv qarorlari natijasiga bog’liq bo’lmaydigan, foyda va zarardir.
Ushbu bo’limga tegishli modda bir vaqtning o’zida, ham odatiy emaslilik, ham ko’zda tutilmaganlik, ham takrorlanmaslik kabi talablarga javob berishi kerak. Shuningdek, korxona xo’jalik faoliyati davomida, faqat odatiy bo’lmagan yoki faqat ko’zda tutilmagan moddalar ham yuzaga kelishi mumkin.
Хorij mamlakatlar tajribasida, favqulodda zararlarga jumladan quyidagilarni kiritishadi: tabiiy ofatlardan ko’rilgan yo’qotishlarni, urush, revolyutsiya kabi siyosiy o’zgarishlar tufayli ko’rilgan yo’qotishlarni, qaralayotgan davlat qonunchiligidagi o’zgarishlar natijasidagi yo’qotishlarni, masalan, milliylashtirish yoki o’sha faoliyat turini man etish bo’yicha qarorlar qabul qilinishi va hokazolar.
Yana shuni ta’kidlash joizki, tegishli moddalarni favqulodda foyda va zararlar, jumlasiga kiritish yoki kiritmaslik masalalarini hal etilishiga, korxona joylashgan yerning tashqi muhiti katta ta’sir ko’rsatadi. Agar korxona, tez-tez va qattiq sovuq bo’lib turadigan joyda joylashgan bo’lsa, unda hosilning sovuq urib ketishi natijasidagi yo’qotishlar, favqulodda zararlar jumlasiga kiritilmaydi, chunki ushbu modda «bir necha yil mobaynida takrorlanmasligi kerak» degan mezonga javob bermaydi.
Keltirilgan asosiy foyda turlari aniqlangandan so’ng, yakuniy jarayon, sof foyda (zarar)ni aniqlash hisoblanadi. Korxonaning sof foydasi taqsimlab bo’lingandan so’ng, buxgalteriya balansida, korxonaning taqsimlanmagan foydasi ko’rinishida ifodalanadi hamda soliq to’langungacha bo’lgan foyda bilan to’langan soliq va to’lovlar orasidagi farq sifatida aniqlanadi.
Bu ko’rsatkichni aniqlashda, daromaddan to’lanadigan soliq va boshqa to’lovlar haqida hamda soliqqa tortiladigan foyda haqida tushunchaga ega bo’lish kerak.
Foydadan to’lanadigan soliq va boshqa to’lovlar O’zbekiston Respublikasi «Soliq kodeksi» hamda boshqa shu kabi qonun va me’yoriy hujjatlarda belgilangan tartibda aniqlanadi va to’lanadi.
Soliqqa tortiladigan foyda esa, soliq to’langungacha bo’lgan foydadan shunisi bilan farq qiladiki, uni aniqlash uchun soliq to’langungacha bo’lgan foydaga Nizomning 1-chi va 2-chi Ilovalarida keltirilgan tafovutlarni, mos ravishda qo’shish yoki ayirish va qonunchilikka muvofiq, soliq bo’yicha imtiyozlarni chiqarib tashlash yo’li bilan aniqlanadi.