1 Молиянинг халқаро интегацион жараёнларга таъсири


§оят катта табиий маъдан-хомашё ва интелектуал имкониятга эга булган Узбекитон



Download 204,73 Kb.
Pdf ko'rish
bet5/5
Sana12.06.2022
Hajmi204,73 Kb.
#656822
1   2   3   4   5
Bog'liq
Халқаро молия ва унинг дунё ривожидаги тутган ўрни.


§оят катта табиий маъдан-хомашё ва интелектуал имкониятга эга булган Узбекитон
эндиликда ЕИ га аъзо булган купгина мамлакатларнинг мухим иқтисодий ва савдо
шерикларидан биридир. Марказий Осиёнинг кок уртасида жойлашган Узбекитон
умумевропа жараёнинг фаол катнашчиси булиб колди.


НАТО нинг "Тинчлик йулида шериклик" дастури мамлакатимиз иштироки кенгайиб
бормокда.
Хозирги дунёда Марказий Осиё иқтисодий ва сиёсий аҳамиятининг ортиб
бораётганлиги бизга савдо-иқтисодий, сиёсий ва маданий алоқаларимиз порлок
истикболига ишонч билан караш имконини берибгина колмай, балки Узбекитон билан ЕИ
уртасида стратегик шериклик муносабатларини урнатиш имкониятини ҳам яратди.
Узбекитонда халқ турмушининг муносиб шароитларини таъминловчи эркин бозор
иқтисодиётига эга булган демократик очиқ давлатни шакллантириш ва карор топтиришда
ЕИ ва европа мамлакатлари катта ёрдам курсатмокда.
Хусусий сохани ва тадбиркорликни мустахкамлаш, кичиқ ва урта бизнесни
ривожлантириш, биз учун янги булган мулкдорлар синфини карор топдириш,
хаётимизгазамонавий меъёрлар ва андозаларни жорий этиш учун курсатилаётган ёрдам
гоятта бойдир. Бу жихатдан республика ТАСИС дастурига биноан ЕИ дан олаётган ёрдам
бебаходир.буюк Ипак йули утган Европа билан Марказий Осиё уртасидаги транспорт
йулагини кайта таксимлаш ва ривожлантиришга лойихаси-ТРАСЕКА гоят катта аҳамият
касб этмокда.
Узаро ҳамкорлик Узбекитон учун Европада, Европа учун очиши мумкин.бу
ҳамжихатликдан максад битта-Европа ва Осиёда баркарорлик ва хавсизликни
мустахкамлаш, эркин бозор мунасабатларини кенгайтириш, демократик кадриятларни
ривожлантириш ва мустахкамлаш ,уз фукороларига муносиб турмуш шароитларини
яратиш.
Халқаро валюта фонди ва Жаҳон банки билан ҳамкорлик.
Бу икки йирик халқаро молия ташқилотлари билан Узбекистоннинг ҳамкорлиги
ташқи иқтисодий алоқаларни ривожлантириш нуктаи назаридан нихоятда мухим
аҳамиятга эга. 1992 йил сентябридан бери Узбекистон Республикаси Халқаро Валюта
Фондининг тула хукукли аъзосидир.Узбекистон Республикаси Олий кенгашининг 1992 йил
2 июлдаги 622-12-сонли карори билан "Узбекистон Республикасининг Халқаро валюта
фондига, Халқаро реконструкция ва ривожланиш банкига, Халқаро таракиет уюшмасига,
Халқаро Молия корпорациясига, Инвестициялар кафолатининг куп томонлама агентлигига
аъзолиги тугрисида " ги Конуни амалга киритилди.
Вазирлар Махкамасининг 1992 йил 2 сентябрдаги 404-сонли карори ва Вазирлар
Махкамасининг 1993йил 27 мартдаги 93-ф сонли фармойишига биноан ХФВ захираларига
аъзолик бадаллари: валюта кисмига 46.816.000 СДР (1 СДР=1, 5 АКШ доллари). Бир кунлик
фоизсиз карз операцияси оркали; рубль кисмига -Узбекистон Республикаси Марказий
банкидаги ХФВ ҳисоб варағига 152.684.000 СДР туланиб, у фоизсиз векселга
айирбошланди. Узбекистон хукумати тизимли кайта курилишлари маблаг билан
таъминлаш (СТФ) механизми буйича битмга ишора имзо чекди, 1995 йил 25 январда ХВФ


директорлар кенгаши 1995 йилда Узбекистон тизими ва макроиқтисодий сиїсати
сохасидаги тадбирларни куллаб-кувватлаш учун СТФ дастурини маъкуллади.1995 йил 30
январда МФСП нинг дастлабки транши ҳисобидан 72.184.196 АКШ доллари микдоридаги
маблаг харид килинди. Карз 4,5 йилдан кейин узилиши мумкин ва хар бир хариддан кейин
10 утгач тугалланади, фоиз ставкаси сузувчан.
Шу 
тарзда 
1996-1997 
йиллардаги 
республикани 
макроиқтисодий
баркарорлаштириш дастури ХВФ томонидан салкам 259 млн. АКШ доллари микдорида
мадад олди. Бу маблаглар валютани тартибга солиш механизми оркали миллий валютани
куллаб-кувватлашга сарфланди.
Жаҳон банки ташқилотлари -Халқаро реконструкция ва ривожланиш банки (ХРРБ)
ва Халқаро ривожланиш уюшмаси (ХРУ) билан ҳамкорлик катта аҳамиятга эга. Уларни
битта марказий масала: ривожланаетган мамлакатларда мехнат унумдорлигини ошириш
ва халқаро турмуш шароитини яхшилаш йули билан уларда ижтимоий-иқтисодий
таракиетга ердам бериш вазифасини бирлаштирди. Бутун дунедаги хусусий инвесторлар
билан якиндан ҳамкорлик қилувчи ва ривожланаетган мамлакатларнинг тижорат
корхоналарига маблаг ажратувчи халқаро молия корпорацияси (ХМК), шунингдек
нотижорат таваккалчиликка карши капитал маблагни сугурта килиш йули билан
ривожланаетган мамлакатларга бевосита чет эл инвестицияларини жалб килиш максадида
тузилган Инвестицияларини кафолатлаш халқаро агентлиги (ИКХА) ҳам ана шу максадни
кузлайди.
ХРРБ, ХМК, ИКХА ва ХРУ биргалашиб Жаҳон банки Гурухини ташқил килади.
Ана шу 4 ташқилотдан энг каттаси ва эскиси 1945 йилда тузилган ХРРБ дир.
ХРРБ ресурсларининг катта кисмини Европа, Япония, ва АКШ сармоя бозорларидан
уртача ва узок муддатли карз олиш ҳисобидан жалб килади.
ХРРБ йули билан Узбекистонга, хусусан, селекция тадбирлари воситасида пахта
етиштириш усулларини замонавийлаштириб, унинг жаҳон бозорига чиқишига
кумаклашиши ва унумдорликни ошириш учун база яратиш максадида 66 млн. доллар
бериляпти. Бундан ташкари муассасаларни ислок килишни давом эттириш учун 120 млн.
доллар ажратиш мулжаланган.
Халқаро Молия корпарацияси (ХМК) нинг лойихалари Узбекистонда ХМК нинг
лойихалари амалга оширишдаги роли асосан лойихадан олдинги тадкикотларни
утказишдан, техник-иқтисодий асосларни тайерлашда катнашишидан ва чет эллик
шерикларни жалб килишдан иборат. ХМК Узбекистонда куйидаги лойихаларниамалга
оширишда иштирок этмокда:
1."Омонтов голдфилдз" олтин конларини урганиш ва казиб олиш лойихаси. Устав
фонди 133 млн. АКШ доллари . геология давлат кумитаси-28,5% , НГКМ-28,5%,
Британиянинг "Яопро" компанияси-35,0%, ХМК-8,0%.


2. Мейбанк (35%), Узмиллийбанк(35%), ХМК(15%) ва ЕТТБ(15%) билан биргаликда
устав фонди 4 млн.АКШ доллари булган лизинг компаниясини тузиш лойихаси. Бундан
ташкари корпорацияси лизинг компаниясига 5 млн. АКШ доллари микдорида кредит
ажратди.
3. голландиянинг АБН-АМРО бапни (51%), Узмиллий банк (29), ХМК(10), ЕТТБ(10)
билан биргаликда устав фонди 10 млн. АКШ доллари булган қўшма тижорат банкини тузиш
лойихаси.
4."Омонтов голдфиз " АЖ таркибида Британиянинг "АйСиАй Эксплоузивс"
компанияси иштирокида портловчи моддалар ишлаб чиқариш қўшма корхонаси
лойихасида катнашишга ХМК ни жалб килиш режалаштирмокда. Бундан ташкари ХМК нинг
кимматли когозлар бозорини бошкариш буйича қўшма корхоналар ва компаниялар ва
курилиш материаллари ва уров материаллари ишлаб чиқарувчи қўшма корхоналар
лойихаларида иштирок этиш имкониятлари кидирмокдалар.
ИКХА- Жаҳон банки хузурида 1988 йилдагина тузилган энг янги тузилмадир. Унинг
асосий вазифаси-нотижорат таваккалчиликдан келиб чиқиш мумкин булган зарарларда
инвесторларга бериладиган кафолат ҳисобига, шунингдек, сармоя окимини йўналтирувчи
ва рағбатлантирувчи кулай инвестиция мухитини ва ахборот базасини яратишда
кумаклашувчи аъзо мамлакатлардга маслахат хизмати курсатиш йули билан
ривожланаетган мамлакатлар иқтисодиетини мустахкамлаш максадида инвестициялар
окимига ердам беришдир.
Узбекистон ташқи иқтисодий стратегиясини амалга оширишда Европа таъмирлаш
ва тараккиет банки (ЕТТБ) мухим роль уйнайди. Унинг асосий вазифаларидан бозор
иқтисодиетига утмокчи мойил давлатларга, хусусий тадбиркорликни ривожлантиришда,
бундан ташкари, монополияни ва марказлаштиришни бартараф этишда якиндан ердам
беради.
ЕТТБ нинг Узбекистондаги фаолияти: Хозирги вактда Узбекистонда амалга
оширилаетган умумий киймати 536 млн. АКШ долларига тенг 9 та лойихада ЕТТБ
иштирокининг улуши 253,1 млн. АКШ долларини ташқил килади. Яна 1116,5 млн. АКШ
доллари сарфланадиган 10 та лойиха куриб чиқилмокда.
ЕТТБ кредитлари асосида куйидаги мамлакатлардан инвестициялар жалб килинган
холда ишлаб чиқариш фаолияти биланшугулланувчи дастлабки қўшма корхоналар
тузилган:
-
АКШ-"Ньюмонт майнинг " (олтин казиб олиш)
-
Германия-"Саламандер" (пойафзал ишлаб чиқариш )
-
Германия-"Сенаско" (кишлок хўжалик ускуналари ишлаб чиқариш )
-
Япония-" Марубени" (пилла чиқимларини кайта ишлаш)
-
Канада-"Варта Индастриз Корпорейшн" (чорвачилик учун озука)


-
Голландия-"АБН-АМРО- Узбекистон Миллий банки"
-
Малайзия -"Узбеклизинг Интернешнл" (қўшма лизинг компанияси)
1995 йилда ЕТТБ савдога ердам дастури доирасида Ташқи иқтисодий Миллий банк
билан мамлакатимиз банкларининг махсус танланган гурухи учун таъсис этилган 39 млн.
ЭКЮ микдорида узининг дастлабки битимини имзолади.
Халқаро тажириба шуни курсатдики, молия билан таъминлашнинг лизинг
шакллари тузилиши хусусий сохага жуда катта фойда келтириб, макбул шартлар асосида
ускуналар ва хизматлар харид килиш имконини беради. ЕТТБ Узбекистондаги дастлабки
лизинг компанияси "Узбек лизинг Интернейшнл АЖ" тизимида иштирок этди. ЕТТБ
дастлабки сарфланган сармояси комания акционерлик сармоясини 15% ни ташқил килади,
бу компаниянинг муассислари Халқаро Молия корпорацияси, Малайзия МАТ банки,
Узбекистон ташқи иқтисодий фаолият Миллий банкидир.
Булардан ташкари Республикамиз мустакил булгач, "Осиё Ривожланиш Банки"
аъзоси булди. Бу банк Осиё ва Тинч океан минтакаларида иқтисодий ва ижтимоий
тараккиётга кумаклашиш максадида тузилган.
ОРБ кичиқ ва камрок ривожланган мамлакатларнинг муоммоларига алохида
эътиборни каратиб, минтаканинг уйгун иқтисодий усишига ёрдам берувчи минтакавий,
кичиқ, минтакавий ва миллий лойихалар ва дастурларни устивор куяди.
Узбекистоннинг Жаҳон савдо ташқилоти (ЖСТ- ГАТТ) билан ҳамкорлиги
рвожланмокда. Бу ташқилот 1947 йилдан ишлаб келаётган тарифлар ва савдо хакидаги
Бош битим базасида тузилган.ГАТТ га халқаро савдонинг куп асрлик тарихида вужудга
келган 3-та коида асос килиб олинган:
1.
ГАТТ катнашчиси булган барча мамлактлар бир-бирларига нисбатан экспорт ва
импортни тартибга солишда бир хил тадбирларни куради, бир ёки бир неча
мамлакатнинг бошкаларга нисбатан камситилишига йул куймайди.
2.
Барча мамлакатлар узларининг нисбий устунликларидан туларок фойдаланиш
учун йул очиш ва халқаро окилона мехнат таксимотига эришиш максадида
божхона божларини камайтиришга интилади.
3.
ГАТТ катнашчиси булган мамлакатлар уз бозорларини химоя килишнинг энг
кулай шаклидан- импорт квоталаридан воз кечадилар.
Хозир бу битимга 100 дан ортик мамлакат имзо чеккан АКШ да божхона
божларининг камайтирилганлиги унинг самарадор эканлиги хакида мулохаза юритиш
имконини беради.
Шундай килиб, хозирги кунда мустакил республикамизнинг дунёнинг йирик молия
ташқилотлари, халқаро фондлари билан алоқаси кучайиб бормокда. Бу эса уз навбатида
Узбекистон учун жаҳон бозорига чиқиш, жаҳон стандартларига мос товарларни ишлаб
чиқариш. Республикада иқтисодий, ижтимоий фаровонлик янада ривожланиб,
республикамиз катта ютуклар

Download 204,73 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish