1. Mikrobiologiya fani haqida. Mikrobiologiyaning tarmoqlari

6.Mikroorganizmlarning o‘zaro munosabati. Mikroorganizmlar ham
xilma xil munosabatda bo‘ladilar. Simbioz munosabati, bunda
mikroorganizmlar birbiri bilan hamkorlikda yashab, ikkala mikroorganizm ham
normal rivojlanadi. Masalan: sut kislotasi bijgishni qo‘zgatuvchi bakterichlar
sui kislotasi ishlab chiqarish bilan turli zamburuglari uchun muhitning rN ni
pasaytirib bersa, turish zamburuglari esa shu bakterichlarga zarur vitaminlarni
yetkazib beradi. Haqiqiy anaerob bo‘lgan mikoorganizm klostridium,
pasteurianum aerob bateriyalar bilan birga yashaydi. U sintezlangan azotli
birikmalar bir qismini a’rob bakteriyalarga yetkazib bersa, aerob bakteriyalar
muhitdagi kislorodni yanada jadal o‘zlashtirib, klostridiumga anaerob sharoit
yaratadi.
Mikroorganizmlar bilan o‘simliklar o‘rtasidagi simbioz alohida
ahamiyatga egadir. Dukkakli o‘simliklar ildizida tuganak bakteriyalari
mavjuddir. Bu bakteriyalar atmosferadan erkin azotni o‘zlashtirib o‘simlikka
yetkazib beradi, o‘simlik esa ularga organik modda beradi. Suv o‘ti bilan
zamburug birgalikda yashashidan hosil bo‘lgan lishayniklar hayoti ham o‘zaro
hamkorlikda, simbiozdan iborat holatdir. Qoramollar ichagida yashovchi ba’zi
bakteriyalar kletchatkani parchalab ovqat xazm qilishiga yordam beradi, o‘zi
esa shu hayvonda yashaydi.
Metabioz. Hayot kechirishi ham simbiozga yaqin, ammo bunda bitta
mikroorgaizm ikkinchisi uchun zarur maxsulot tayerlab beradi. Ikkinchisi unga
heya narsa bermasligi mumkin. Masalan: ko‘pchilik chirituvchi bakteriyalar
murakkab oqsillarni oddiy birikmalargacha parchalaydilar. Hosil bo‘lgan
birikmalar hisobiga boshqa mikroorganizmlar hayot faoliyati davom etadi.
Antibioz munosabatida mikroorganizmlar bir-biriga salbiy ta’sir
ko‘rsatadi. Masalan: sut kislotasi bijgishni amalga oshiruvchi bakteriyalar,
boshqa ko‘pgina chirituvchi bakteriyalar uchun zararli bo‘lgan sut kislotasini
ishlab chiqaradi va ular hayot faoliyatini bo‘gib qo‘yadi.
Ko‘pgina zamburuglar mikroorganizmlarga salbiy ta’sir-etuvchi
moddalarni (antibiotiklarni) ishlab chiqaradilar. Pensillin, streptomisin,
aureomisin, xloromisin, tetrotsiklin, terramisin va x.z. antibiotiklarni misol qilib
olsak bo‘ladi.
Yana parazit yashash ham bo‘lib, bunda faqat bitta mikroorganizm
boshqa organizm hisobiga yashaydi. Boshqa organizmga foydasi tegmaydi,
aksincha zarar keltiradi.