1. Menejment usullarining mohiyati va ahamiyati. Rahbarlik faoliyatida menejment usullarini qo’llash. Boshqaruv usullarining shakllanishi

 
 
 
Boshqaruvning ma’muriy usullining 
unsurlari
Tashkiliy 
ta’sir 
Shtatlar 
jadvali
Korxona 
bo’linmasi 
to’g’risida 
nizom
Xizmat 
yo’riqnomasi
Ish joyini 
tashkil
etish
Korxona 
nizomi
Jamoa 
shartnomasi
Ichki ish 
tartibi
Boshqaruv 
tashkiliy 
tuzilmasi
Farmoyish 
bilan ta’sir 
ko’rsatish 
Buyruq- 
lar
Farmo-
yishlar
Ko’rsat-
malar 
Murab- 
biylar
Maqsadli 
rejalash-
tirish
Mehnatni 
me’yorlash
Ishlarni 
muvofiqlash- 
tirish
Ijro nazorati
Yo’riqno-
malar
Moddiy 
mas’uliyat 
Zararni 
ixtiyoriy 
qoplash 
Zararni ish 
haqidan 
ushlab qolish
To’liq 
moddiy 
javobgarlik 
Jamoaviy 
moddiy 
mas’uliyat 
Intizomiy 
mas’uliyat 
Ogohlan-
tirish
Hayfisan
Qattiq 
hayfisan 
Ishdan 
bo’shatish
Lavozimdan 
pasaytirish 
Ma’muriy 
mas’uliyat
Ogohlan-
tirish
Jarima
Amaldagi qonunchilikka muvofiq 
ma’muriy javobgarlik 

---

Tashkiliy-ma’muriy usullardan foydalanish samaradorligi. 
Tashkiliy - farmoyish usullari - xodimlar va zvenolar o’rtasidagi ob’ektiv ravishda mavjud 
munosabatlarini hisobga olgan holda ta’sir o’tkazish yo’llari va yo’riqlari majmuasidir. Bu usullar
belgilangan maqsadga erishish uchun rahbarning buysinuvchiga, yuqori pog’onaning quyi 
pog’onaga to’g’ridan-to’g’ri ta’sir o’tkazishini ifodalaydi hamda boshqarish ob’ektining tuzilishi 
va faoliyat - tartib qoidalarini belgilaydi.
Ushbu usullarni ikki tomonlama ifodalash mumkin: 

tashkiliy usullar majmui (nizomlar, ustavlar, yo’riqnoma, ko’rsatma va boshqalar); 

farmoyish usullari (farmonlar, farmoyishlar, qarorlar, bo’yruklar va boshqalar). 
E’tibor bering! 
Tashkiliy usullar boshqaruv tizimini va axborotlari faoliyatini rasmiy 
hujjatlar asosida oldindan belgilab beradi.
Farmoyish 
usullari 
oldindan 
belgilangan 
tartibdan 
chetga 
chiqish 
holatlarini 
muvofiklashtiradi. 
Bu usullar ma’muriy boshqaruvda yakkaboshchilik munosabatlarini, intizomni va 
mas’uliyatni ta’minlaydi. 
Tashkiliy - ma’muriy ta’sir kursatish - bu boshqaruvning aniq boshqarilayotgan ob’ektga yoki 
shaxslarga qaratilgan majburiy tavsifidagi to’g’ridan - to’g’ri ma’muriy ko’rsatmalaridir. Quyi 
pog’ona rahbarlari bajarishi shart bo’lgan farmoyish va ko’rsatmalarini berish, ularni bajarilishini 
nazorat qilish, normalarini ishlab chiqish, xodimlarni to’g’ri tanlash va joy-joyiga qo’yish, 
ishchilarni bir joydan boshqa joyga o’tkazish, taqdirlash yoki jazolash yuqori pog’ona 
rahbarlarining vazifasiga kiradi. Davlat rahbarlarni ishchanlik xislatlari va kobiliyatlariga ko’ra 
tanlaydi va joy-joyiga qo’yadi. 
 
6. Boshqaruvning ijtimoiy-ruhiy usullari
 
Bosh
q
arishning ijtimoiy - ru
h
iy usullari 
bu - ishlab chщarish jamoalarini, ulardagi 
"psixologik yeaziyatni", har bir xodimning shaxsiy xususiyatlarini, mehnat omillarini o’rganishga 
asoslangan usullardir.
Sotsial-ruhiy usullarning 
asosiy maqsadi jamoalarda sog’lom ijtamoiy-ruhiy muhitni 
yaratashdir. Bu usul ijtimoiy-ma’naviy vaziyatga ta’sir etish yo’li bilan kishilarning fe’l-atvori, 
ruhiyatini hisobga olib ularning ijtimoiy (sotsial) talablarini qondirish orqali boshqarishni bildiradi. 
Boshqacha qilib aytganda, sotsial-ruhiy usullar bu ishlab chiqarish jamoalarini, ulardagi 
“psixologik vaziyatni”, har bir xodimning shaxsiy xususiyatlarini o’rganishga asoslangan usullardir. 
O’z mohiyatiga ko’ra boshqarish usullarining bu guruh jamoaning shakllanish va yuksalish 
jarayoniga, kishilarning ongiga, ma’naviy manfaatlariga jamiyat manfaatlarini hisobga olgan holda 
ta’sir qiluvchi vositalarning majmuidir. 
Sotsial-ruhiy usullar “Boshqarish sotsiologiya”si va “Boshqarish psixologiyasi”ga asoslanadi.