1-Ámeliy jumıs Ekologiyada qollanılatuǵın usıllar. Awil xojalıǵı hám biosfera. Jumıstıń maqseti

---

1-Ámeliy jumıs 
Ekologiyada qollanılatuǵın usıllar. Awil xojalıǵı hám biosfera. 
 
Jumıstıń maqseti: 
Dala ámeliyatı. Laboratoriyada tájriybe o`tkerip ko`riw. 
Kerekli ásbap – úskeneler:
Jazıwsız kartalar, reńli hám qara qaǵazlar, óshirgish., oqıw qollanba 
Teoriyalıq material
. Ekologiyalıq ilimiy-izertlewlerde ko`binese su`wretlew, salıstırıw, tájriybe 
hámde ekosistemalardı modellestriw usıllarınan paydalanadı. Su`wretlew, salıstırıw hám tájriybe usılları 
derlik barlıq biologiya pánleri paydalanatug`ın usıl bolıp esaplanadı. Ekologiyada tájriybe hám 
modellestiriw usıllarınan salıstırmalı keń paydalanadı. Sonlıqtan da usı usıllar haqqında bir qansha 
beriwge háreket qılamız. 
Tájriybe- izertlewshi tárepinen jaratılg`an jag`dayda baratırg`an málim bir tábiyiy protsessti 
baqlaw bolıp tabıladı. Tájriybede belgili ob`ekt (individ, populyatsiya, biogeotsenoz) tásir etip atırg`an 
faktor ku`shiniń artıwı yamasa kemeywi u`lgi menen salıstırıladı. Tájriybe nátiyjeleri haqqında 
ko`rsetkishlerdi o`zgeriwge qarap juwmaq jasaladı. Bunıń ushın álbette u`lgi menen taqqoslash záru`r 
boladı. Tájriybe hesh qashan salıstırıwsız alıp barılmaydı.
İlimiy izertlew isleri laboratoriya hám dala sharayatlarında alıp barıladı. Dala sharayatında alıp 
barılatug`ın tájriybelergen mısal qılap tu`rli awıl xojalıq o`simliklerinler suwg`arıw, to`gin to`giw tásiri 
topraqqa hár turli usıllarda islew beriw menen o`ńimdarlıqtıń o`zgeriwi sonday-aq hár qıylı ekologiyalıq 
faktorlardıń haywanlar o`nimligine tásiri uqsag`anlardı ko`rsetiw mu`mkin. Áne usınday, tájriybeler 
jabayı o`simlikler hám háywanlarda da alıp barıladı. 
Ekologiyalıq ilimiy izertlew islerinde laboratoriya eksperimenti keń jayılmaqta, sebebi laboratoriya 
jag`dayında tábiyiy jag`dayına tolıq tuwrı kelmeydi biraq tiri organizmlerdegi tirishlik protsessiniń geybir 
tárepleri laboratoriya sharayatında anıqlaw mu`mkin. Laboratoriya jag`dayında alıp barılatug`ın ilimiy 
izertlew islerine mısal qılıp G.F. Gauzeniń infuzoriyalarda alıp barg`an tájriybelelrin ko`rsetiwge boladı. 
G.F.Gazenin infuzoriyalarda alıp barılg`an tájriybe nátiyjeleri tiykarında turler ortasındag`ı basekesin 
jog`altıw ushın printsiplerin islep shıg`aradı. 
Moddellestiriw. Tabiyat bir pu`tin sitema sıpatında qaralıp, onı u`yreniwde sistemalı usıldan 
paydalanadı. Model` álemdegi belgili hádiyseni abstrakt sáwlendiriwden ibarat bolıp, u`sı hádiyseniń 
aldınan aytıp beriw imkonını beredi. Ádette model` so`z benen yamasa grafikalıq tárizde sáwlelenedi. 
Biraq biz ushın mug`darlıq mag`ılıwmatlar kerek bolsa, onda statstikalıq hám tikkeley matematikalıq
model` bolıw tiyis. Matematikalıq modellestiriw biologiyalıq hám ekologiyalıq hádiyselerdi anıq 
sıpatlaw keleshek izertlew rejelerin du`ziwde kerekli faktor sıpatında u`lken áhmiyetke iye.