1-Ámeliy jumıs Ekologiyada qollanılatuǵın usıllar. Awil xojalıǵı hám biosfera. Jumıstıń maqseti

Jumıstı orınlaw tártibi: 
Temanıń teoriyalıq mazmunı boyınsha izertlew usılların anıqlaw, tu`siniw 
tiykarlanǵan halda úyrenip shıǵıladı. Xananıń ekologiyalıq jag`dayın baqlawlar tiykarında karta sızıladı. 
Nátiyje hám juwmaqlar:
kartadaǵı belgiler reńli qálemlerde belgilenip, juwmaqlar kúndelikli 
dápterlerge jazıladı. 
Qadaǵalaw ushın sorawlar: 
1. Ekologiyada qollanatug`ın laboratoriyalıq tájriybelerdi aytıń? 
2. Xananıń ekologiyalıq kartasın du`ziw boyınsha tu`sindiriń? 
3. Átirap –ortalıq hám ondag`ı hár-tu`rli faktorlardı u`yreniw? 
 
Awil xojalig`i ham biosfera 
Reje: 
1.
Ao`il xojalig`in ximikatlastirio`din zarurligi 
2.
Ao`il xojalig`inda paydalanatug`in ximiyaliq zatlar 
Jumistin maqseti: 
Awil xojalig`indi paydalanatug`in pestitsidlar haqqinda bilimlerge iye boliw. 
Dala ameliyati. Laboratoriyada tajriybe otkerip koriw. Prezentatsiya slaydlari jardeminde uyreniw. 
Kerekli asbap – uskeneler:
Renli ham qara qag`azlar, oshirgish., oqiw qollanba 
Teoriyaliq material:
Hazirgi kunde aw`il xojalig`i tarawinda mineral toginler ham pestitsidlardan 
ken paydalanip kelgen. Aqibetinde tiri organizmler ortasindag`i oz-ara baylanislardin buzilio`i, atirap-
ortaliqtin pataslaniwi, ziyan keslerdin populyatsiyalarinin shidamli formalarinin kelip shig`iwi, haliqti 
awir kesellikler menen keselleniwi uqsag`an jag`daylar payda boladi. 
Өsimliklerge azotli toginlerdi artiqsha darejede togiw olardin paqalin jatip qaliwi,ziyankesler ham 
keselliklerge beriliwshenligi artiwi ham de olardi qurg`aqshil ham suo`iqqa shidamliliq qasiyetleri 

---

paseytip ketiwi mumkin. Suwg`ariliw protsessinde mineral toginler ham pestitsidlardin 20% suw menen 
juwilip ketedi.
Aziqliq shinshirlarina toginler ham toplang`an ximiyaliq zatlar tiri organizmlerdi zaharlewi ham 
nabit boliwina alip keliwi mumkin. 
Fosforli toginlerden artiqsha paydalaniw topiraqta strontsiy, uran, radiy, toriylardin tabiiy radioaktiv
birikpelerdin toplaniwina sebep boladi. 
Өsimliklerdi temir ham misti (rux) ozlestiriw qabileti paseyedi. Kaliyli tog`inler atirap-ortaliqqa 
onsha ziyan jetkermesede, biraq ol menen birge topiraqqa tusken jer asti suwlarina unamsiz etiwi 
mumkin. 
Pestitsidlardan awil xojalig`inda paydalaniw ham atirap ortaliq pataslaniwina alip keledi. Olar awil 
xojaliq eginlerinde bolatug`in kesellikler, ziyankesler ham jabayi otlarg`a qarsi gureste paydalanadi. Olar 
samal menen alis araliqlarg`a tarqaladi. Bul zatlar ekologiyaliq aziqliq shinjirlarina otip topiraq ham 
suwdag`i osimliklerge onan haywan ham quslarg`a aziq ham suw menen birge insan o rganizmge otedi. 
O`aqittin otiwi menen awil xojalig`i ziyankesleri ham pestitsidlardin zaharli tasirine beyimlesedi.Atirap-
ortaliq faktorlarina pestitsidlardin turaqlig`ina olardi ang`urlim qawipli ekenliginen dalil beredi. 
Basqa turdegi organizmler jardeminde xojaliqqa kereksiz organizm sanin kemeytiriw usili osimliklerdi 
biologiyaliq usilda qorg`aw dep ataladi.