1-Mavzu;Kirish. Yig’ish chizmalari,umumiy ko’rinishlar. Ish chizmalari

Transportir. Turli burchaklarni o‘lchash yoki yasash uchun transportirdan foydalaniladi.


Trafaretlar. Ularda turli shakldagi o‘yiqlar bo‘lib, chizma orasidagi ortiqcha chiziqlarni o‘chirish, shuningdek, aylana, oval, uchburchak, to‘rtburchak, o‘tish chiziqlari, bolt kallagi va gaykalarning shaklini chizish uchun ishlatiladi. Chizmadagi yozuvni bajarishda trafaretlardan foydalansa bo‘ladi.


Qadoqlar (knopkalar). Qadoqlar chizma qog‘ozi–listni chizma taxtasiga mahkamlash uchun ishlatiladi.


Chizma taxtasi. Chizma doskasini o‘lchamlarini Hindiston standartiga muvofiq 1.1-shakldagi ko‘rinishda va o‘lchamlarga ega.


Masshtablar. Buyum tasviridagi chiziqli o‘lchamlarning shu buyumning haqiqiy o‘lchamlariga nisbati masshtab deb ataladi. Masshtab sonining nisbati oldiga M harfi qo‘yiladi.
GOST 2.302-68 da barcha sanoat, qurilish tarmoqlarining va boshqa konstruktorlik hujjatlarining chizmalari uchun masshtablar va ularning belgisi belgilangan. Davlat stardartiga muvofiq chizmaning masshtabi quyidagicha tanlab olinishi lozim (1-jadval).

1-jadval. MASSHTABLAR
Kichraytirish	Haqiqiy kattalik	Kattalashtirish
1:2; 1:2,5; 1:4; 1:5; 1:10; 1:15; 1:20; 1:25; 1:40; 1:50; 1:75; 1:100; 1:200; 1:400; 1:500; 1:800; 1:1000	1:1	2:1; 2,5:1; 4:1; 5:1; 10:1; 20:1; 40:1; 50:1; 100:1;