1-Mavzu: Xo‘jalik hisobining mohiyati va boshqaruv tizimidagi ahamiyati reja: Hisobni vujudga keltirgan tarixiy shart-sharoitlar. Xo‘jalik hisobi ishlab chiqarish jarayonini boshqarishning tarkibiy qismi

Barcha fanlar qatori buxgalteriya hisobi ham o‘z tarixi davomida takomillashib kelmoqda va bir qancha boshqa fanlarning vujudga kelishi uchun metodologik asos bo‘lib xizmat qilmoqda. CHunki ishlab chiqarishning kontsentratsiyalashuvi, korxonalarning yiriklashuvi, xo‘jalik faoliyatining kengayishi iqtisodiy jarayonlarning murakkablashuvi hisob ishlarini takomillashtirish zaruratini tug’dirdi.

Buxgalteriya hisobi fani aniq, qiziqarli, tortishuvli va muammoli fanlardan biri hisoblanadi. Tarixiy ma’lumotlarga ko‘ra buxgalteriya hisobini tashkil qilish va takomillashtirish borasida to‘rtta yirik davlat: italyan, frantsuz, nemis va angliya-amerika maktablari mavjuddir. Barriy Elliot va Jamiye Elliotlarning fikriga ko‘ra buxgalterlar axborot beruvchilardir, ya’ni buxgalteriya - aktsiyadorlar va boshqaruvchilar kabi foydalanuvchilarga biznesni moliyaviy holatini san’at darajasida yetkazib berishdir. Ma’lumotlar umumiy moliyaviy hisobotlar shaklida bo‘lib, boshqaruv nazoratida iqtisodiy resurslarni raqamlarda ko‘rsatadi. Aktsiyadorlar davriy ma’lumotlarni talab qiladi, qaysiki menejerlar ularning resurslar nazorati ostida bo‘lishi kerak deb hisoblashadi. Bu ma’lumotlar aktsiyadorlarga menejerlarni faoliyatini baholash uchun yordam beradi.

Xo‘jalik hisobi ishlab chiqarish jarayonini boshqarishning tarkibiy qismi, uning funktsiyalaridan biri ekanligi. Har bir xo‘jalik yurituvchi sub’ekt o‘z faoliyatining foydalilik darajasini doimo tahlil qilishga va amalga oshirilayotgan jarayonlarning hisobini to‘g’ri tashkil qilishlari zarur. Bu sharoitda, buxgalteriya hisobi va tahlilning ahamiyati katta bo‘lib, ulardan yanada unumli foydalanish zaruriyati ortib boradi. Chunki, aynan shu sohalar iqtisodiyot sub’ektlarining aytib o‘tilgan talablarning bajarilishida muhim o‘rinni egallaydi. Iqtisodiyotimizdagi hisob turlari asosan quyidagi funktsiyalarni bajaradi: – iqtisodiyot tarmoqlari korxona va tashkilotlarda sodir bo‘layotgan xo‘jalik jarayonlarini kuzatib borish; – kuzatish orqali olingan ma’lumotlarni miqdoriy ko‘rsatmalarda ifodalash;