|
1- rasm. Avtobuslarda trasnsport xizmatini ko‘rsatish sifati.
1.4. Servis ximati, uning mazmuni va ahamiyati
Hozirgi kunda aholi va korxonalarga turli mulkchilikka mansub bo‘lgan transport korxonalari o‘z transport xizmatini taklif etayaptilar (sotayaptilar).
Bozor iqtisodiyoti sharoitida har bir sotuvchi sotib oluvchinig talablari asosida o‘z faoliyatini tashkil etishi kerak. Bunday sharoitda so‘rov faqat mahsulot miqdoriga bo‘lgan talab bilan cheklanib qolmaydi.
Hozirgi kunda xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning uzluksiz rivojlanish shartlaridan biri bozor talablariga javob beruvchi yuqori sifatli mahsulotlarni ishlab chiqishning o‘zigina bo‘lmay, sotishni to‘g‘ri tashkil etish hamda iste’molchilarga yuqori sifatli servis xizmatini ko‘rsatish hamdir.
Agar ishlab chiqaruvchi korxona bozor talablariga mos holda ishlab chiqarilgan mahsulot hamda daromadlarning boshqaruvida o‘zaro munosabatga ega bo‘lsa, bunday korxona har tomonlama mukammal hisoblanadi. Bozor talabi tovarga bo‘lgan talab bilan chegaralanmaydi. Iste’molchi u yoki bu tovarni etkazish bo‘yicha jamg‘arish- sotish jarayonida unga ko‘rsatiladigan xizmatlar va sifati miqyosida ham o‘z shartlarini qo‘yadi. Xizmat o‘zida naf keltiruvchi kimningdir faoliyatini aks ettiradi.
Servis deb xizmat ko‘rsatishda, ya’ni kimningdir ehtiyojlarini qondirishda amalga oshiriladigan ishga aytiladi.
Servis yaxlit holda taqsimot bilan chambarchas bog‘liq va o‘zida buyurtma, xarid, etkazib berish va mahsulotga keyingi ko‘rsatiladigan xizmatlar majmuasini aks ettiradi. Servis bahosini tavsiflovchi ko‘rsatkich, iste’molchi talabini qondirish servis darajasi deb ataladi.
Ishlab chiqarish korxonalari, taqsimlovchi markazlar va oxirgi iste’molchilarning barchasi servis xizmati iste’molchilari hisoblanadi. Servis yoki ishlab chiqaruvchi korxona o‘zi tomonidan yoki moddiy oqimlarga servis ximatini ko‘satish sohasiga ixtisoslashtirilgan va ishlab chiqarish- sotish jarayonida ishtirok etuvchi alohida mustaqil korxonalar tomonidan amalga oshiriladi. Mahsulotning servis xizmatini ko‘rsatishda bozor talablariga mos holda uni etkazib berish vaqti, joyi, narxi, miqdori, sifati va funksional yig‘indisini aks ettiradi. Servis xizmati turlari sifatida quyidagilar ko‘rsatiladi:
1. Iste’molchi talabini qondirish servisi - iste’molchiga xizmat ko‘rsatish darajasining majmua tavsifini ifodalaydi va quyidagi ko‘rsatkichlar bilan aniqlanadi: vaqt, chastota, tayyorlik, etkazib berish sifati va rad etmaslik, ortish-tushirish ishlarini o‘tkazish va butlashni ta’minlashga tayyorlik, buyurtma berish usuli.
2. Ishlab chiqarish mazmunidagi xizmat ko‘rsatish servisi chiqarilayotgan mahsulot bo‘yicha taklif qilinayotgan servis xizmatini ko‘rsatish turlari yig‘indisi, ya’ni xaridga bitim tuzilgan vaqtdan to mahsulotni etkazib berishgacha bo‘lgan vaqt oralig‘ida iste’molchiga ko‘rsatiladigan xizmatlar to‘plamini qamrab oladi.
3. Sotuvdan keyin ko‘rsatiladigan servis xizmati mahsulotning belgilangan butun hayotiy davri davomida amaldagi iqtisodiy shartlar asosida mahsulot bilan samarali ta’minlashda ko‘rsatilishi lozim bo‘lgan xizmatlar yig‘indisini va tadbirlarni qamrab oladi:
- sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatishga bo‘lgan talabni iste’molchi bilan birgalikda aniqlash;
- mahsulot sotuvdan keyin iste’molchiga ko‘rsatiladigan xizmatlarni aniqlash;
- mahsulotni etkazib berish muhokamasi jarayonida mahsulot sotuvidan keyingi xizmat ko‘rsatish tartibini belgilash ;
- ekspluatatsion va ta’mirlash ishlarini o‘tkazish uchun xodimlar tarkibini, zarur texnik xujjatlarni tayyorlash va tasdiqlash;
- sotuvdan keyingi xizmat ko‘satish ta’minoti uchun kerakli infratuzilmani tayyorlash;
- mahsulot turini yangilash va eski mahsulotlarni zamonaviylashtirish tizimini ishlab chiqish.
4. Moliya-kredit servis xizmati o‘zida iste’mochiga taqdim etiladigan to‘lov variantlari, arzonlashtirilgan narx va imtiyozlar tizimi yig‘indisini aks ettiradi.
YUqorida sanab o‘tilgan servis xizmati turlari bozor iqtisodiyotida “narx bilan raqobatlashuv” deb ham ataladi.
Narx bilan raqobatlashuv usullariga yana quyidagilarni misol qilib ko‘rsatish mumkin:
muayyan toifadagi iste’molchilar uchun imtiyozli narxlar;
vaqti va joyiga qarab narxlarni tushirish yoki ko‘tarish (transport xizmati takliflari talabga qaraganda sezilarli darajada kam bo‘lgan vaqt va joylarda);
ko‘rsatilgan xizmat hajmiga qarab narxni pasaytirish.
YUqorida sanab o‘tilgan talablarga muvofiq keladigan tashish jarayonlarini tashkil etish va boshqarish bilan oxirgi yillarda tez sur’atlar bilan rivojlanib borayotgan “Logistika” fani shug‘ullanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
