1-mavzu. Tolali materiallarni quritish va namlash fanining maqsadi va vazifalari va qo’llaniladigan asosiy uskunalari to’g’risida umumiy ma`lumotlar Reja

2.Tabiiy va sun’iy quritish.
Paxta xom ashyosi bir necha yuz tonnada to’dalangan partiyalar shaklida maxsus g’aramlarda 6-8 oy davomida saqlanishi mumkin. Lekin nam paxta xom ashyosi uzoq vaqt saqlanganda chigit va tola yuzasida mavjud bo’lgan mikroorganizmlarning rivojlanishi va chigitlarning o’zidan ajratilayotgan issiqlikning to’planishi natijasida o’z-o’zini qizdirishi tufayli tola pishiqligini yo’qolishi, rangini sarg’ayishi, chigitni esa chirib qolishi mumkin. Paxta xom ashyosini yuqori namlikda uzoq vaqt saqlash uni chirishi tufayli sifati butkul yomon bo’lib qolishiga, past navga o’tishiga olib keladi.
Paxta xom ashyosini saqlash jarayonida o’z-o’zidan qizishini oldini olish uchun mikroorganizmlar rivojlanishini oldini olish va undan ajralib chiqayotgan issiqlikni o’z vaqtida g’aramdan tashqariga chiqaruvchi sharoitni yaratish zarur. Buning uchun paxta g’aramlarida tunellar qazilib atmosfera havosi bilan shamolatiladi. Lekin, bu usul jiddiy ravishda kamchilikka ega, chunki so’rib olinganda g’aramlardagi paxta xom ashyosi ortiqcha zichlanishi vujudga keladi. Zichlanganligi tufayli bunday g’aramni buzish qiyin va o’z-o’zini qizdirishi manbaalari qayta vujudga kelsa shamollatish usuli bilan ularni bartaraf etishning iloji bo’lmaydi.
Paxta xom ashyosini namligini kamaytirish uni quritish orqali amalga oshiriladi. Agar saqlashdan oldin paxta xom ashyosining namligi I va III navlar uchun 11% va past navlar uchun 13% ga keltirilgan bo’lsa, bunda paxta xom ashyosining fizik va biologik xususiyatlari uzoq vaqt o’zgarishsiz saqlanadi. Paxta xom ashyosini dastlabki qayta ishlashda, namlikni 7- 8% gacha kamaytirish optimal holat xisoblanadi, chunki namlik 8% dan yuqori bo’lsa texnologik jarayonlarda tolaning sifati yomonlashadi, bu qisman tolani tarkibida turli qo’shimcha iflosliklar paydo bo’lishi tozalash jarayoni vaqtida ularni ajratib olish qiyinlashadi. Bundan tashqari namlik 8% dan past bo’lsa jinlashda chigitlarni sinib ketishi, keyinchalik esa tola sifatini pasayib ketishi va nuqsonlarni ko’payib ketishi namoyon bo’ladi.
2-jadval