1-mavzu: Til va tafakkur. Ularning o’zaro munosabatlari. Nutqiy faoliyat, uning shakl va ko`rinishlari reja

1-MAVZU: Til va tafakkur. Ularning o’zaro munosabatlari.Nutqiy faoliyat, uning shakl va ko`rinishlari

REJA:

1. Til muloqot vositasi.

2. Til va nutq tushunchalari.

3. Nutqiy amallar (tinglab tushunish, so’zlash, o’qish va yozish)ni to’g’ri va puxta egallash zaruriyati

Tayanch iboralar:

Til-aloqa vositasi,

Nutq-tilning harakat shakli,

Me’yor-til tizimini nazorat qilish vositasi

Tafakkur va til bir - biri bilan chambarchas bog’liq ijtimoiy hodisalardir. Inson nutqi, til vositalari bo’lmasa, fikrlash ham bo’lishi gumon. Tafakkur va til aynan bir hodisa emas. Tafakkur zohiriy olamning insom miyasida umumlashgan, til bilan ifodalanaigan in'ikosi. Til esa fikrni ifodalash usuli, uni qayd etib boshqa kishilarga, avlodlarga yetkazish vositasi. Boshqacha aytganda til - tafakkurning borliq shakli.

Til milliy madaniyatning shakli sifatida tafakkurning mevalari va ma'naviy boyliklarini zamon va makonda abadiylashtiradi. Ular doimo bir - birini taqozo qiladi, bir -birining yashashi va rivojlanishiga yordam beradi.

Tafakkur faqat insonlarga hosdir. U kishining mehnat va nutq faoliyati bilan bog’liq holda mavjud. Inson tafakkuri nutq bilan yuzaga chiqadi va uning natijalari tilda qayd etiladi. Demak, tafakkur jarayonining natijasi hamisha biror bir fikrdan iborat bo’lib, bu fikr tushuncha, hukm, xulosa tarzida til vositasida namoyon bo’ladi. Til fikrni reallashtiradi, kishilarning fikr almashishlariga imkon tug’diradi.

Inson faoliyatida til bortliqni bilish va fikr almashish vositasi vazifasini bajaradi. Til vositasida insoniyat tomonidan jamg’arilgan bilimlar nainki qayd etiladi va saqlanadi, balki avloddan avlodga ham yetkaziladi. Til millat ruhining ko’zgusidir. Tilda millatning bor yo’g’i, o’y-fikri, dunyoqarashi, orzu - umidlari, vatani, his –tuyg’ulari aks etadi. Tildagi har bir so’z, uning har bir shakli inson tafakkuri va tuyg’usining natijasi bo’lib, uning yordamida bu tafakkur va tuyg’ular orqali vatan va xalq tarixi ifodalanadi.

Ona tiliga hurmat va uning bebaho so’z xazinasidan o’rinli foydalanish vositasida ravshan va ta'sirchan so’zlab yoza olish, nutqiy savodxonlikka erishish shu til vakili bo’lgan har bir shaxsning burchidir.