|
21.1 – жадвал.
Қувурларнинг шартли белгилари.
Қувурдаги махсулот
|
Шартли
белгилари
|
Рангли белгилашлар
|
ранги
|
бўёқ
|
Лойиҳада кўп учрайдиган
суюқлик ёки газ
|
–
|
Қизил
Қора
|
Киновар, кармин, сурик,
қора туш
|
Сув
|
– 1 – 1 –
|
Кўк
|
Лазурли гуммигут
|
Буғ
|
– 2 – 2 –
|
Кул ранг
|
Паст эритилган киновар, кармин
|
Ҳаво
|
– 3 – 3 –
|
Зангори
|
Лазур, кобалт
|
Азот
|
– 4 – 4 –
|
Тўқ сариқ
|
Охра
|
Кислород
|
– 5 – 5 –
|
Яшил
|
Ултрамарин
|
Аммиак
|
– 11 – 11 –
|
Қўнғир
|
Паст эритилган қора туш
|
Кислота
|
– 12 – 12 –
|
Алифтли
|
Охрали яшил
|
Ишқор
|
– 13 – 13 –
|
Қўнғир жигар ранг
|
Селия
|
Ёғ
|
– 14 – 14 –
|
Жигар ранг
|
Кўйдирилган сиена
|
Суюқ ёқилғи
|
– 15 – 15 –
|
Сариқ
|
Гуммигут
|
Водорот
|
– 16 – 16 –
|
Оч сариқ
|
Охрали киновар
|
Ёнғинга қарши қувурлар
|
– 26 – 26 –
|
Қизил
|
Киновар, кармин, сурик
|
Вакуумли қувурлар
|
– 27 – 27 –
|
Оч қўнғир
|
Суюлтирилган қора туш
|
21.2 – жадвал.
Автоматлаштириш асбобларининг график шартли тавсифи.
Номи
|
белгиланиши
|
Шчитдан ташқарида (жойида) ўрнатилган асбоблар
|
|
Шчитда, пултда ўрнатилган асбоблар
|
|
Ижро механизми. Умумий белгиланиши
|
|
Боғланиш чизиқлари
|
|
Боғланиш чизиқларининг ўзаро кесишиши
|
|
Ҳароратни ўлчаш учун жойига кўра ўрнатилган дастлабки ўлчов ўзгарткичи (сезгир элемент)
|
TE
|
Ўрнига кўра ўрнатилган кшрсатувчи ҳароратни ўлчаш учун асбоб
|
TI
|
Шчитда ўрнатилганини кўрсатувчи ҳароратни ўлчаш учун асбоб
|
|
Ўрнига кўра ўрнатилган кўрсаткичларни масофадан туриб ҳароратни ўлчаш учун шкаласиз асбоб
|
TT
|
Шчитда ўрнатилганини кўрсатувчи бир нуқтали, қайд этувчи ҳароратни ўлчовчи асбоб
|
|
Шчитда ўрнатилган, қайд этувчи, автоматик айланиб чиқувчи қурилмали ҳароратни ўлчовчи асбоб
|
|
Шчитда ўрнатилган, пропарсионал – интеграл ростловчи, қайд этувчи ҳароратни ўлчаш учун асбоб
|
|
Шчитда ўрнатилган, шкаласиз позисион қонун билан ростланувчи ҳарорат ростлагичи
|
|
Жойига қараб ўрнатилган, контак қурилмали шкаласиз ҳарорат ўлчаш учун асбоб
|
TS
|
Шчитда ўрнатилган, юқори ва пастки сатҳларида сигнализатсияли, контактли қурилма билан кўрсатувчи сатҳни ўлчовчи асбоб
|
|
Шчитда ўрнатилган, вақтинча дастур бўйича жараённи бошқариш учун асбоб
|
|
Жойига кўра ўрнатилганини кўрсатувчи маҳсулот сифатини ўлчовчи асбоб
|
QI
O2
|
Шчитда ўрнатилган сигнал ўзгартгич. Кириш сигнали пневматик, чиқиш сигнали – электирик
|
|
Кўпайтириш вазифасини бажарувчи ҳисоблаш қурилмаси
|
|
Електр двигателини бошқариш учун юргизиш аппаратураси
|
NS
|
Шчитда ўрнатилган, масофадан бошқариш бойпас панели
|
|
Шчитда ўрнатилган, бошқаришни танлаш учун мўлжалланган бошқарув калити
|
|
Ростлаш органи
|
|
ГОСТ 21.404-85бўйича ўлчаш ва автоматлаштириш воситаларини белгиланиши
Стандарт бўйича шартли белгиланишларнинг икки хил усули белгиланган: соддалаштирилган ва ёйиб берилган.
Соддалаштирилган усул учун 13.1-жадвал бўйича асосий шартли белгиланишлар берилган.
Бирнеча функцияларни бажараётган ўлчов асбобларини бир-бирига ёндошган бир нечта айланалар билан кўрсатилиши мумкин.
Соддалаштирилган ва ёйиб берилган усуллар учун графикли шартли белгиланишларнинг кўрсатилиш усуллари умумийдир.
Айлананинг юқори қисмида ўлчанаётган катталикнинг ҳарфли белгиланиши ва ўлчов асбобининг функционал белгилари кўрсатилади.
13.1-жадвал
Номи
|
Белгиланиши
|
Бирламчи ўлчовчи сигнал ўзгартиргич (датчик), жойида ўрнатилувчиўлчов асбоби
|
|
Шчитда ўрнатилганўлчов асбоби
|
|
Мунтазам уланмаган ўлчов асбоби учун уланиш қурилмаси (созлаш, объект характеристикасини олиш ва бошқа холатларда ўлчов асбобларини эпизоди куланишлари учун)
|
|
Ижрочи қурилма. Умумий белгиланиши. (Бошқариш сигнали ёки берилаётган энергиянинг тўхташи билан ростлаш органи холати регламентланмаган)
|
|
Бошқариш сигнали ёки берилаётган энергиянинг тўхташи билан ростлаш органини очувчи ижрочи қурилма.
|
|
Бошқариш сигнали ёки берилаётган энергиянинг тўхташи билан ростлаш органини ёпувчи ижрочи қурилма.
|
|
Бошқариш сигнали ёки берилаётган энергиянинг тўхташи билан ростлаш органини шу ҳолатда ўзгармас олиб қолувчи ижрочи қурилма.
|
|
Қўшимча қўл юритмали ижрочи қурилма (Бошқариш сигнали ёки берилаётган энергиянинг узилишида ростлаш органи холатини ифодаловчи дуч келган қўшимча белгиланиш қўлланиши мумкин)
|
|
Ростлаш органи
|
|
Боғланишчизиғи
|
|
Бир-бири билан уланмаган кесишувчи боғланиш чизиғи
|
|
Бир-бири билан уланган кесишувчи боғланиш чизиғи
|
|
Ўлчов асбоблари ва автоматлаштириш воситаларининг графикли шартли белгиларининг ўлчамлари
Графикли шартли белгиланишларнинг ўлчамлари 13.2-жадвалда келтирилган.
Графикли шартли белгиланишлар чизмаларда 0,5–0,6 миллиметрли чизиқлар билан бажарилади.
Белгиланиш ичидаги горизонтал бўлиш чизиғи ва уланиш чизиқлари 0,2–0,3 мм қалинликдаги чизиқлар билан чизилади.
Баъзи асосланган ҳолатларда ўлчов асбоблари ва бирламчи ўзгартиргичлар айлана ўрнига элипс кўринишидаги белгиланишлардан фойдаланилади.
13.2-жадвал
Бирламчи сигнал ўзгарткич (датчик), ўлчов асбоби (назорат қилувчи, ростловчи):
-асосий белгиланиши;
–мумкин бўлган қўшимча белгиланиши;
-сигнални олиш қурилмаси;
Ижрочи қурилма;
Ростлаш органи.
|
|
Автоматлаштириш воситалари ва ўлчов асбобларининг асосий шартли белгиланиши қуйидаги жадвалларда келтирилган:
13.3-жадвал
№
|
Белгиланиш
|
Маъноси
|
1.
|
|
Бирламчи ўзгартиргич (сезгир элемент), жойида температурани ўлчаш учун ўрнатилган. Масалан, қаршилик термометри, термопара, манометрик термометр термо баллони ва ҳоказо.
|
2.
|
|
Температурани ўрнатилган жойида ўлчаб, кўрсатиб турувчи асбоб. Масалан: кенгайиш, термометрлари, манометрик термометрлар.
|
3.
|
|
Шчитга ўрнатилган температурани ўлчаб кўрсатиб турувчи асбоб. Масалан: милливолтметр, логометр, потенциометр, мувозанаткўприги.
|
4.
|
|
Ўрнатилган жойида температурани ўлчаб, унификацияланган чиқиш сигналга айлантириб берадиган асбоб. Масалан: шкаласиз пневматик ёки электрик чиқиш сигналига эга бўлган манометрик термометр.
|
5.
|
|
Шчитга ўрнатилагн автоматикравишда температура қийматини кўрсатиб, ёзибборувчи асбоб. Масалан: автоматик мувозанат кўприги, автоматик потенциометр ва бошқалар.
|
6.
|
|
Шчитга ўрнатилагн автоматик равишда температура қийматиниёзиб, ростлабборувчи асбоб. Масалан: ёзиб борувчи терморостлагич (манометрик термометр, милливолтметр, мувозанат кўприги).
|
7.
|
|
Ўрнатилган жойда температурани ростловчиш каласиз асбоб. Масалан: делатометрик терморостлагич
|
8.
|
|
Шчитга ўрнатилган ростлагич. Масалан: пропорционал, пропорционал интеграл ва ҳоказо пневматик ва электрик ростлагичлар.
|
9.
|
|
Шчитга ўрнатилган иккиламчи кўрсатиб, ёзиб, ҳамда бошқариш станциясига эга асбоб. Масалан: «Старт» системасидаги ПВ 10. 2Е иккиламчи асбоби.
|
10.
|
|
Ўрнатилган жойда температурани ўлчовчи шкаласиз, контакт мосламали асбоб. Масалан: температура релеси.
|
11.
|
|
Шчитга ўрнатилган, масофадан туриб бошқариладиган асбоб. Масалан: пневматик панел П 12. 2 ёки МБПДУ…
|
12.
|
|
Шчитга ўрнатилган, электр занжирларини ва ҳаво йўлларини уловчи ва узувчи асбоб (переключател).
|
13.
|
|
Ўрнатилганжойда босимни ўлчовчи асбоб, бирламчиўзгарткич (сезгир элемент).
|
14.
|
|
Ўрнатилган жойда босимни ўлчовчи асбоб. Масалан: кўрсатувчи манометр, вакууметр ва ҳоказолар.
|
15.
|
|
Ўрнатилган жойда босимлар фарқини ўлчовчи асбоб. Масалан: дифференциал манометр.
|
16.
|
|
Ўрнатилган жойида босимни ўлчаб, унификацияланган чиқиш сигналига айлантириб берадиган асбоб. Масалан: шкаласиз электрик ёки пневматик унификацияланган сигналга эга бўлган манометр ёки дифманометр.
|
17.
|
|
Шчитга ўрнатилган босимни ўлчаб, ёзиб борувчи асбоб. Масалан: ёзиб борувчи манометр ёки босимни қийматини ёзиб борувчи иккиламчи асбобдир.
|
18.
|
|
Ўрнатилган жойда босимни ўлчовчи, контакт мосламали шкаласиз асбоб. Масалан: босим релеси.
|
19.
|
|
Тўғри таъсирли босим ростлагичи.
|
20.
|
|
Сарфни ўлчашга мўлжалланган бирламчи ўзгарткич (сезгир элемент). Масалан: торайтириш қурилмаси, Вентурисоплоси, индукцион сарфўлчагич, ротаметрва ҳоказолар.
|
21.
|
|
Ўрнатилган жойда сарфни ўлчаб, унификацияланган чиқиш сигналига айлантириб берадиган асбоб. Масалан: электрик ёки пневматик шкаласиз дифманометрлар (ротаметрлар).
|
22.
|
|
Шчитга ўрнатилган сарфлар нисбатини ўлчовчи асбоб. Масалан: иккиламчи асбоблар.
|
23.
|
|
Ўрнатилган жойда сарфни ўлчовчи асбоб. Масалан: шкалалиротаметр (дифманометр, счетчик)
|
24.
|
|
Бирламчиўзгарткич (сезгир элемент) жойда сатҳни ўлчаш учун ўрнатилган. Масалан: қалқовичли, сиғимли ва электрик сатҳ ўлчагичлар.
|
25.
|
|
Ўрнатилган жойида сатҳни ўлчаб, кўрсатиб турувчи асбоб. Масалан: сатхни ўлчашга мўлжалланган дифманометр.
|
26
|
|
Ўрнатилган жойда сатҳни ўлчаб, унификацияланган пневмо ёки электриксигналга айлантириб берувчи асбоб. Масалан: қалқовичли, чўкиб турувчи сезгир элементли сатҳ ўлчагичлар.
|
28.
|
|
Ўрнатилган жойда сатҳни ростловчи контакт қурилмали асбоб. Масалан: электрик сатҳ ростлагич. Бумисол юқори сатҳни блокировкаси борлигини билдиради.
|
29
|
|
Ўрнатилган жойда зичликни ўлчаб, унификацияланган пневмо ёки электрик сигналга айлантириб берувчи асбоб.
Масалан: қалқовичли зичлик ўлчагич.
|
30.
|
|
Бирламчи ўзгарткич (сезгир элемент), жойида намликни ўлчаш учун ўрнатилган.
|
31.
|
|
Ўлчам катталикларини ўлчаб кўрсатувчи асбоб. Масалан: лента қалинлигини ўлчовчи асбоб.
|
32.
|
|
Жараёнларни маълум дастур бўйича бошқарувчи ишчитга ўрнатилган асбоб. Масалан: кўп занжирли вақт релеси, КЕП-12у.
|
33.
|
|
Шчитга ўрнатилган намликни ўлчаб, ёзиб берувчи асбоб. Масалан: намлик ўлчагичнинг иккиламчи асбоби.
|
34.
|
|
Бирламчи ўзгарткич (сезгир элемент) жойида маҳсулот сифатини ўлчовчи асбоб. Масалан: рН-метрнинг сезгирлик элементи.
|
35.
|
|
Жойида қовушқоқликни ўлчаб, кўрсатиб турувчи асбоб. Масалан: кўрсатиб турувчи вискозиметр.
|
36.
|
|
Бирламчи ўзгарткич (сезгир элемент) қовушқоқликни жойида ўлчовчи асбоб
|
37.
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
