|
29.Mavzu: Maktabga tayyorlov guruhi bolalarining son-sanoq haqidagi
matematik tasavvurlarini shakllantirish.
Reja
1. Maktabga tayyorlov guruhi bolalarining son-sanoq.
2. Sanashni shakllantirish.
Maktabga tayyorlov guruhi bolalarining son-sanoq.
Yil boshida hamma bolalami, birinchi navbatda narsalar, turli narsalar sonini taqqoslash va qaysi narsalar ko‘p (kam) yoki tcngligini aniqlash, sanash, bir-biriga solishtirish, ko‘z bilan chamalash narsalarning o‘lchamini taqqoslay ola bilishlarini tekshirish maqsadga muvofiqdir. Tekshirish bolalarning sanoq faoliyatini qanchalik egallab olganliklarini va qanday masalalarga alohida c’tibor berish kerakligini ko‘rsatadi. Xuddi shunday tekshi- rishni 2-3 oy o‘tgach yana o‘tkazish mumkin, bunda bolalarning bilim egallashlarida qanday siljish boiganligi aniqlanadi.
Sonlarning hosil bo‘iishi. Birinchi mashg'ulotda bolalarga ikkinchi beshlikning qanday hosil bo‘lishini cslatib o‘tish maqsadga muvofiqdir. Bir mashg'ulotda ketma-ke( ikki sondan bitta son hosil bo‘lishi ko‘rib chiqiladi hamda ular bir-biri bilan taqqoslanadi (6 soni 5 va 1 dan iborat; 5 soni 1 kam 6; 7 soni 6 va 1 dan iborat; 6 soni 1 kam 7 va hokazo). Bu bolalarga oldingi songa bir sonini qo‘shish bilan keyingi sonni hosil qilish, shuningdek, hosil bo‘lgan keyingi sondan bir sonini ayirish bilan oldingi sonni hosil qilishning (6 — 1 = 5) umumiy tamoyillarini egallab olishlarida yordam beradi. Ikkinchi holatni, ya'ni bir sonini ayirish bilan oldingi sonni (kichik sonni) hosil qilishda, binobarin, teskari bog'lanishni aniqlashda bolalar anchagina qiyinchilikka duch keladilar. Ular turli narsalarni guruhlarga (qismi to‘plamlarga) ajratadilar va bir-biri bilan taqqoslaydilar («Baland archalar ko‘pmi yoki pastlari ko‘pmi?»), narsalar guruhini ularning qismlari bilan solishtiradilar. («Qaysi biri ko‘p: qizil kvadratlarmi yoki qizil bilan ko‘k kvadratlarni birga qo‘shiiganimi?») Bolalar har safar
narsalaming somni qanday qilih hosil qmnganini, qaysi songa necha sonini qo‘shganlarini yoki ayirganlarini aytib berishlari kerak. Olinadigan javoblar ongli bo‘lishi uchun beriladigan savollarni o‘zgartirish va bolalarni ayni bir munosabatni («teng», «qancha bo‘lsa shunclia», «6 tadan» va hokazo) har xil qilib ifoda etishga undash kerak.
10 ichidagi narcalami sanash, hisoblashni bolalarga butun o‘quv yili davomida mashq qildirish va sonlarni sanalayotgan obyektlar bilan solishtirishlari, oxirgi aytilgan son to‘plamdagi narsalaming umumiy sonini bildirishni anglab olishlari kerak. Sonning narsalar o‘lchamlari va ulaming joylashish shakliga bog'liq emasligi « teng»,
«ко'р», «кат» tushunchalar ongli sanash malakalarining hosil bo‘lishlari ko‘p sondagi xilma-xil mashq va ko‘rsatma qo‘llan- malaridan foydalanishlarini nazardatutadi. To‘p!amdagi oMchamlari har xil uzun, qisqa, kcng, tor, baland. past va katta-kichik xilma- xil tartibda joylashtirilgan va turlicha egallangan narsalarni son jihatdan taqqoslashga alohida e’tibor bcriladi.
Bolalar geometrik figuralar yoki sanoq tayoqchalarini har xil tartibda doira yoki juft-juft qilibjoylashtiradilar. Bolalarda joylashish xaraktcriga ko‘ra narsalarni qanday qilib osonroq va tezroq sanash yo‘lini qidirishga intilish uyg'otiladi. Bolalar har safar qanday nar- sadan nechta va ular qay holatda joylashtirilganligi haqida gapirib, narsalaming sonini ulamingjoylashtirish o‘mi, oMchamlari va boshqa silat belgilariga bogMiq bo‘lganligi haqida ishonch hosil qiladilar.
«ко'р», «кат» tushunchalar ongli sanash malakalarining hosil bo‘lishlari ko‘p sondagi xilma-xil mashq va ko‘rsatma qo‘llan- malaridan foydalanishlarini nazardatutadi. To‘p!amdagi oMchamlari har xil uzun, qisqa, kcng, tor, baland. past va katta-kichik xilma- xil tartibda joylashtirilgan va turlicha egallangan narsalarni son jihatdan taqqoslashga alohida e’tibor bcriladi.
Bolalar geometrik figuralar yoki sanoq tayoqchalarini har xil tartibda doira yoki juft-juft qilibjoylashtiradilar. Bolalarda joylashish xaraktcriga ko‘ra narsalarni qanday qilib osonroq va tezroq sanash yo‘lini qidirishga intilish uyg'otiladi. Bolalar har safar qanday nar- sadan nechta va ular qay holatda joylashtirilganligi haqida gapirib, narsalaming sonini ulamingjoylashtirish o‘mi, oMchamlari va boshqa silat belgilariga bogMiq bo‘lganligi haqida ishonch hosil qiladilar.
Bolalar asta-sekin narsalarning belgilarini ajratishni («Bu nima? Nima uchun kerak? Qanday shaklda? Qanday o‘lchamda? Qanday rangda, nechta»), ularni sonlashtirish hamda to‘p1am hosil qilishda ajratilgan biror-bir belgi asosida ularni guruhlarga birlashtirishni mashq qiladilar.
Buning natijasida bolalarda kuzatuvchanlik, aniq fikr yuritish qobiliyati, fahm-farosat, idrok rivojlanadi. Tarbiyachi bolalarga quyidagi savollarni beradi: «Bu nima? Hammasi bo‘lib figuralar nechta? Ular bir-biridan nimasi bilan farq qiladi? Ularni qaysi belgilariga qarab guruhlarga ajratish mumkin? Nechta guruh hosil bo‘ladi? Figuralami yana qanday belgilari bo‘yicha guruhlarga ajratish mumkin? Nechta guruh hosil bo‘ladi? Qizil rangdagi figuralar nechta? Ко'к rangdagi figuralar nechta? Qaysi rangdagi figura ko‘proq? Qaysi rangdagisi kamroq?» Oxirida obyektlarning belgilarini aniqlay olish hamda ularni belgilariga qarab muayyan guruhlarga yoki umuman guruhlarga birlashtira olish ko‘nikmasiga asoslanib, «nechta» so‘zi ishtirokida savol tuzish taklif etiladi.
Masalan: «Hammasi bo‘lib ncchta o‘yinchoq? 0‘yinchoqlar nechta? Mashinalar nechta? Yog‘och o‘yinchoqlar nechta? Metaldan yasalgan o‘yinchoqlar nechta? Katta o‘yinchoqlar nechta? Kichiklari nechta». Bolalar mashq bajarish jarayonida awalo qaysi narsalar ko‘p, qaysi narsaiar kamligini aniqlaydilar, so‘ngra narsalami sanaydilar va har xil turib qolgan narsalarning sonini, keyin esa ular orasidagi miqdoriy nisbatlarni, agar uchburchaklar 6 ta, doirachalar 5 ta bo‘lsa, qaysi biri ko‘pligini aniqlaydilar.
Do'stlaringiz bilan baham: |
