1-mavzu: Sug`urtaning iqtisodiy mohiyati va funksiyalari. Reja: Sug‘urta nazariyasining kelib chiqish tarixi. Sug‘urta nazariyasi predmeti va ob’ekti

Факултатив қайта суғурталаш.
Савдо битимларини тузишда одатда олдиндан томонларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятларини аниқлашга интилишади ва ундан кейин шартнома шартларини аниқлаш керак. Қайта суғурталашнинг барча турларидан бу мақсадлар учун кўпроқ факултатив тўғри келади. Мазкур шартнома битта битмда битта ҳавфга тегишлидир. Фақат у қайта суғурталовчига қайта суғурталаш шартномаси бўйича мажбўриятларни ўзига қабул қилишдан аввал унга таклиф қилинган алоҳида ҳавф ҳақидаги тўла тасаввурни олиш имконини беради. Қайта суғурталаш техникаси назарда тутиб, “факултатив қайта суғурталаш” иборасини қўллаганда, тўғри суғурталовчи қайта суғурталашда ҳавфни кимга таклиф қилишни ўзи танлайди, қайта суғурталаовчи еса ҳаммасини ҳар томонлама кўрибчиқиб ҳавфнинг бир қисмини ўз зиммасига олиш ёки олмасликни ҳал қилади. Агар қабул қилиш керак бўлса қандай ҳажмдалигини ҳал қилади. Тўғри суғурталашнинг факултатив қайта суғурталаш ҳақидаги таклифи ҳавф ҳақидаги барча муҳим маълумотларга ега бўлиши керак. Қайта суғурталовчи ҳавф билан боғлиқ маълумотни ўргангандан кейин у тўғри суғуртачига факултатив қайта суғурталашга, у қайси урушни фоизда ёки сўмда қабул қилишни еълон қилади. Факултатив қайта суғурталашнинг тағлили шундай хулосага олиб келадики, енг қулай услуб шартномали ёки облигаторли қайта суғурталаш ҳисобланади.
Облигаторли қайта суғурталаш.
Облигаторли қайта суғурталаш шартномаси бўйича седент қайта суғурталашга барча батафсил кўрсатилган ҳавфларни топширишга мажбур. Бундай ҳавфларни қабул қилишга мажбур қайта суғурталовчи ҳар бир конкрет ҳолада ҳавфни аниқлайди ва баҳолайди.
Қайта суғурталовчининг седентнинг ишларига амал қилиш мажбурияти седентнинг ўз ишларин бошқариш ҳуқуқига тегишлидир. Бошқача сўз билан айтганда седент ишларига амалқилиш мажбуриятининг ҳажми ва чегараси суғуртачи- седентнинг ўз бизнесини бошқариш ҳуқуқига тўғри келади. Облигаторли қайта суғурталаш шарномаси бўйича қайта суғурталаш тўловлари тўғри суғурталаш шартномасини тузганда суғурталовчи томонидан олинган суғурта тўловлари сўммасидан фоизда аниқланади облигаторли қайта суғурталаш шартномаси номалум муддатга тузилади. Бундай шартнома седент учун фойдалидир, чунки аввалдан аниқланган ҳавфлар қайта суғурталовчидан автомотик тарзда қопланади.