1-mavzu: sotsial-psixologik trening haqida umumiy tushuncha. Trenerning shaxsi va kvalifikatsiyasi. Trenerning axloqiy me’yorlari

Yolg‘on yoki noto‘g‘ri iddaolardan qochish
Jamoatchilik nutqlari va nashrlarida psixolog-maslahatchilar noto‘g‘ri va/yoki noto‘g‘ri bayonotlarga yo‘l qo‘ymaydi va tasdiqlanmagan ma'lumotlardan foydalanmaydi.
Ularning professional maqomini tasdiqlash uchun maslahatchi psixologlar faqat davlat va psixologik hamjamiyat tomonidan rasman tan olingan hujjatlardan foydalanadilar.
Dalillar va tasdiqlar psixolog-maslahatchilar ishlamayotgan mijozlarning dalillari va tasdiqlarini qo‘llamaydi va ularga murojaat qilmaydi.
1. Sinov, baholash va aralashuv
2. Baholash va tashxis
Psixolog-konsultantlar baholash, diagnostika ishlarini va aralashuvni faqat professional munosabatlar bilan belgilanadigan doirada amalga oshiradilar.
Psixologik xulosalar, hisobotlar, tavsiyalar va tashxislar faqat haqiqiy psixologik vositalar orqali olingan ma'lumotlarga asoslanadi.
*Psixologik vositalardan foydalanish
Har qanday psixologik vositadan foydalanib, psixolog-maslahatchilar ushbu vosita belgilangan vazifalarni hal qilish uchun etarli ekanligiga ishonch hosil qilishlari kerak va ulardan foydalanish qo‘llanilish chegaralarini hisobga oladi 
Asbob-uskunalardan foydalanadigan psixologlar-maslahatchilar asbob-uskunalardan foydalanishning ishonchliligi, tekshiruvi, standartlashtirish va boshqa xususiyatlarini biladilar.
Psixolog-maslahatchilar psixologik vositalardan malakasiz foydalanishga yo‘l qo‘ymaydi.
Mijozga nisbatan tashxis, baholash va prognoz haqida savol tug‘ilganda, psixolog-konsultantlar asbob-uskunalardan foydalanishda cheklashlarga va uning yordami bilan olingan ma'lumotlarning talqiniga alohida e'tibor berishadi,
Psixolog-konsultantlar psixologik texnika yoki asboblar etarli darajada ishlatilmaydigan vaziyatlarni aniqlash uchun qo‘llaridan kelganicha harakat qilishadi yoki ulardan foydalanish uchun tegishli cheklovlar qo‘llanilishi kerak.

10.Guruhiy konsultantning kompitentligi (mahorat)

Psixolog-konsultantning asosiy vazifasi-mijozga uning hayotiy qiyinchiliklarini tashqaridan ko‘rishga yordam berish, u bilan uning xatti-harakati va shaxslararo munosabatlarning o‘ziga xos xususiyatlarini muhokama qilish, bu qiyinchiliklar manbai bo‘ldi. Odatda ular insonning o‘zi tomonidan tushunilmaydi va nazorat qilinmaydi. Maslahatlashuv davomida mijoz buni amalga oshirish, vaziyatga kengroq qarash, aks holda uning rolini baholash, boshqa odamlarga o‘rnatishni o‘zgartirish va shu asosda nima yuz berayotganiga va xatti-harakatlariga munosabatini o‘zgartirish imkonini beradi.
Shu bilan birga, psixologning pozitsiyasi haqiqiy optimizmni ilhomlantiradi.
Maslahatchi psixolog to‘g‘ridan-to‘g‘ri maslahat va tavsiyalar bermasligi kerak, chunki bu holda u o‘zi uchun mas'uliyatni o‘z zimmasiga oladi. Konsultantning shaxsini rivojlantirish uchun u shaxsiy mas'uliyatni anglashi va namoyon qilishi va o‘zi qaror qabul qilishi muhimdir.
Tengdagi o‘zaro aloqalar maslahatlashuvning eng yaxshi variantidir. Maslahatlashuv vaqtida mijoz psixologning to‘liq hamkori kabi his qiladi. Bunday holda, u faol ishlaydi va muayyan qarorlar va shaxsiy o‘zgarishlar uchun javobgarlikni o‘z zimmasiga oladi. Biroq, yaxshi professional - u, o‘z-o‘zini hurmat oshirish, uning bilim va nufuzini ta'kidlash uchun harakat, mijoz bilan noz-karashma, ishonch va hokimiyat yoki pastki bilan bir narsa haqida gapirganda, zarur bo‘lsa, yuqoridan o‘rnini olishi mumkin ko‘p jihatdan bir aktyor.
Amaliy psixologlarning eng keng tarqalgan xatolaridan biri - "yuqoridan pastga", homiylik va vasiylik pozitsiyasi. Shu bilan birga, psixolog o‘zini "to‘g‘ri, yaxshi" hayotni biluvchi deb hisoblaydi, mijozga uning mezonlarini qabul qilish uchun ta'sir ko‘rsatadi. Bu psixolog odamning harakatlarini yaxshi yoki yomon deb, to‘g‘ri yoki noto‘g‘ri deb baholashga olib keladi. Bu kasbiy bo‘lmagan, kundalik psixologiyaga asoslangan harakat qilish moyilligining namoyonidir.
Psixolog-konsultantga murojaat qilish odatda normaning kontseptsiyasi - yoshga bog‘liq aqliy rivojlanish yoki shaxsiy xatti-harakatlar normasidan foydalanish bilan bog‘liq. "Men hamma narsa kabi emasman..."- bu fikr maslahat uchun murojaat qilgan mijozning so‘zlarida aniq yoki aniq shaklda mavjud. Inson odatda o‘zini boshqa odamlar bilan taqqoslashni xohlaydi, odamlar dunyosida o‘z o‘rnini topishni istaydi, o‘ziga xosligini topadi. Psixolog-maslahatchi uning bilim va ko‘nikmalari yordamida unga shaxsiyatini topishga yordam beradi. Maslahatchi ijtimoiy jihatdan qabul qilingan me'yorlarga emas, balki mijozning qadriyatlari, hayotiy tamoyillari va g‘oyalariga e'tibor qaratishi muhimdir. Maslahatlashuv jarayonida shaxs suhbatga maksimal darajada kiritilishi, maslahatchi bilan muhokama qilinadigan har bir narsani hissiy jihatdan tashvishga solishi, o‘zingizni qulay his qilishi, o‘zingizga nisbatan do‘stona va benuqson munosabatni ko‘rishlari kerak. Maslahatchi psixolog tashxis bilan shug‘ullanmaydi. Agar maslahatlashuv jarayonida diagnostika ishi zarur bo‘lsa, u maxsus belgilangan vaqtda amalga oshiriladi.
Psixolog mijozlar murojaat eng tipik muammolarni ko‘rib chiqaylik.
Muammolarning birinchi turi - "to‘g‘ri - noto‘g‘ri", "yaxshi-yomon"miqyosida ijtimoiy yoki axloqiy baholarni kutish. To‘g‘ridan-to‘g‘ri, mijozning so‘zlarida bu tajribalar quyidagicha ifodalanishi mumkin: "men normalmi yoki yo‘qligini tekshirib ko‘ring...?"; "Bu bola itoat qilmasa, u birinchi marta itoat qilishi kerak"; " siz uni har doim maqtashingiz mumkin emas,u ham yaxshi bo‘ladi..."va h.k. yaxshi va yomonning axloqiy mezonlari bo‘yicha mijozning so‘rovlari o‘xshash.
Bunday hollarda maslahatlashuv jarayonida baholash tizimini o‘zgartirish foydali bo‘ladi, bu esa o‘z navbatida o‘z fikrlarini kengaytirishga imkon beradi. Mijozga cheklangan miqdordagi "yaxshi-yomon"ni ko‘rsatish muhimdir.
Muammolarning ikkinchi turi " nima qilish kerak?""; "Nima qilish kerak?"Psixologning vazifasi mijoz uchun qaror qabul qilish emas, balki uning muammosining psixologik mohiyatini tushunishga yordam berishdir va shu asosda mijozning o‘zi qaror qabul qilishi kerak.
Muammolarning faqat uchinchi turi psixologik vazifalar deb atash mumkin. Savol bu haqiqatning, harakatning, tajribaning ma'nosiga taalluqlidir. "Qanday tushunish kerak? Bu nimani anglatadi?"va h.k. bunday mijozlarning amaliyoti juda kam. Birinchi ikki turdagi vazifalar tez-tez uchraydi; psixolog - konsultantning ishi-ularni psixologik vazifalarga aylantirishga yordam berishdir.
Konsultatsiya psixologning juda murakkab professional faoliyati hisoblanadi. Maslahatchi ishida eng odatiy qiyinchiliklardan biri mijozning boshqalarni o‘zgartirish istagi va o‘zini o‘zgartirishni istamasligi deb atash mumkin.
Mijozning o‘zi maslahatchi uchun yordam so‘rashiga qaramasdan, u ko‘pincha o‘zgarishga qarshi. Bu odamning tashqaridan ekilgan o‘zgarishlarga, noma'lum qo‘rquv va yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan muvaffaqiyatsizlikka, xatti-harakatlarning stereotipini buzishni istamasligi, konsultantga bo‘lgan ishonchning etishmasligi bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Maslahat so‘rab, mijozlar ko‘pincha o‘zlarining hayotiy muammolari paydo bo‘lishida boshqalarning salbiy rolini ta'kidlashadi. Ular "erim va men doimo qasam ichamiz" yoki "xotinim hech qanday sababsiz meni rashk qiladi"kabi shikoyatlar bilan tavsiflanadi.
Biroq, ba'zida maslahat uchun murojaat qilgan kishi shaxsiy fazilatlarning rolini tushunadi va uning muammolari haqida gapiradi:" men o‘zimni ushlab turolmayman, juda tezkor, doimo erimga baqiraman "yoki"har doim xotinimning menga qanday munosabatda bo‘lishiga ishonchim komil emas, menimcha, u meni aldab, hech qanday sababsiz uni hasad qiladi". Bu mijozning konstruktiv ishi uchun asos bo‘lishi mumkin.
Psixolog-konsultantning professional fazilatlari mijozning kuzatuvi va tushunchasi bo‘lishi kerak. Suhbat davomida maslahatchi diqqat bilan tinglaydi va maslahatchining xatti-harakatlarini kuzatadi. Nutq so‘zining ma'nosi, shuningdek, boshqa foydali ma'lumotlar nutqning intonatsiyasida, yuz ifodalarida, imo-ishoralarda, insonning pozitsiyasida ifodalanishi mumkin. Psixologik maslahatning muvaffaqiyati ko‘p jihatdan maslahatchi mijozga qiziqish va tinglashni qanday bilishiga bog‘liq. Bu psixolog-konsultantning zarur professional fazilatlaridan biridir.
Maslahatlashuv vaqtida shaxs o‘zi haqida shaxsiy ma'lumot berganligi sababli psixolog maxfiylikka rioya qilishi kerak. Mijozdan olingan har qanday ma'lumot uning roziligisiz har qanday jamoat, davlat tashkilotlari, xususiy shaxslarga, shu jumladan qarindoshlar va do‘stlarga o‘tkazilishi mumkin emas.
Qabulga kelgan odamning pozitsiyasida turish qobiliyati maslahatchi bilan bir necha masofani saqlab qolish qobiliyati bilan birlashtirilishi kerak. Ushbu psixogiyenik qoidaga rioya qilmasa, u yonish yoki kommunikativ ortiqcha yuk bo‘lishi mumkin.