1-mavzu: sotsial-psixologik trening haqida umumiy tushuncha. Trenerning shaxsi va kvalifikatsiyasi. Trenerning axloqiy me’yorlari

5.Trening guruhida boshlovchi xatti harakatini asosiy tamoyillari.
Qaysi guruh faoliyati asosida qurilgan bir qator tamoyillar mavjud. Bu tamoyillarga rioya qilish guruh rahbari tomonidan kuzatib boriladi va u tomonidan ishning turli bosqichlarida joriy etiladi.
Modellashtirish tamoyili. Trening ishtirokchilar salbiy va ijobiy xatti-harakatlarni namoyish etadigan turli xil real vaziyatlarni taqlid qiladi.
Yangilik tamoyili joriy etilgan mashqlarning o‘ziga xosligi va o‘yindagi sheriklarning doimiy o‘zgarishini nazarda tutadi.
Tadqiqot tamoyili. Guruh qo‘yilgan muammolar echimini mustaqil ravishda topadi.
Teskari aloqa tamoyili videoni tomosha qilish va guruhning boshqa a'zolariga fikr bildirish orqali ta'minlanadi.
Diagnostika tamoyili. Murabbiy guruh va alohida ishtirokchilarning shartlarini doimiy ravishda tashxis qilib turishi kerak.
Maqsadni belgilash tamoyili. Murabbiy guruh faoliyatining turli omillariga qarab guruh ishining maqsadlarini oldindan belgilab olishi va ish jarayonida ularni o‘zgartirishi kerak.
Faollik tamoyili guruh a'zolarining doimiy faolligini nazarda tutadi.
Ishonch va maxfiylik tamoyili guruh a'zolarining ochiqligi va samimiyligini nazarda tutadi, bu esa guruhda sodir bo‘layotgan hodisalar haqidagi ma'lumotlarni oshkor qilmaslik sharti bilan ta'minlanadi.
"Bu erda va hozir" tamoyili trening davomida ishtirokchilar bilan sodir bo‘lgan voqealarga qaratilgan. Ushbu tamoyil tufayli psixologik himoya shakli bo‘lishi mumkin bo‘lgan abstrakt mavzulardagi suhbatlar bostiriladi.
Shaxslashtirish (personifikasiya) tamoyili bayonnomalarni konkretlashtirish va ularni aniq ishtirokchilarga nisbat berishni, shaxssiz bayonnomalarni taqiqlashni talab qiladi.
His-tuyg‘ularini eksplikasiya (tushuntirish, biror-bir holatni, xodisaning mazmun mohiyatini tushuntirish) tamoyili hisobot taqdim qachon hamkorlar o‘z tajriba va his-tuyg‘ularini tavsifi tavsiya.
Trenerga qo‘yiladigan talablar. Tuzilishi nuqtai nazaridan har qanday trening guruhlarining psixologik tayyorgarligining tarkibiy qismlari quyidagilardir:
- treningning maqsad va vazifalari;
- guruh ishiga asoslangan tamoyillar;
- trenerning treningda tutgan o‘rni va vazifalari;
- foydalanilgan uslubiy vositalar va metodlar.
Ijtimoiy-psixologik mashg‘ulotlarning yetakchi maqsadi sifatida ko‘plab mualliflar muloqot malakasini oshirishni ta'kidlashadi. Hozirgi vaqtda IPTni faqat aloqa o‘rnatish bilan bog‘lash mumkin emas, ammo bu konseptsiya kengaytirilgan taqdirdagina ishtirokchilarning shaxs sifatida shakllantiradi va rivojlantiradi, jamiyatda, boshqa odamlar bilan muloqot va o‘zaro munosabatlar jarayonida shakllantiradi.
Trening mashg‘ulotlari o‘tkazish uchun ishtirokchilarni qiziqtirish kerak. Ularning mustaqil ishlashlariga imkoniyat yaratish kerak. Biron-bir qatnashuvchini muhokama qilish ta'qiqlanadi, chunki u sudlanuvchi emas. Biror shaxs o‘z “Men”ini boshqalardan ustun tutmasligi kerak. Psixolog esa mutaxassisman deb ro‘kach qilmasligi kerak. O‘z harakteri bilan qatnashuvchilarni cho‘chitmasligi, xavasini ham keltirmasligi kerak.
Trenerning emotsional ta'sirchanlik qobiliyati
Trener o‘zidagi istak-xohishni aniq namoyon qilish orqali ishti- rokchilarni o‘yinni boshlashga qiziqtirishi lozim. O‘yinni boshlash uchun qilingan taklif jonli, quvnoq tarzda aytilishi va ishtirokchi- larni harakatga keltirishi kerak. Guruhdan o‘yinni boshlashga bo‘lgan xohishini so‘rash tavsiya etilmaydi, chunki ko‘pchilik ishtirokchilar uchun bu noodatiy hol bo‘lib, ular o‘yinga qatnashishdan bosh tortishi mumkin. Shuning uchun guruhni tanlash imkoniyatini ko‘tarinki kayfiyat bilan qiziqtirish va faolligini oshirish kerak.
Trener o‘yinning borishini, uning jadalligi va sur'atini aniqlab olishi muhim. Agar o‘yin cho‘zilib ketadigan bo‘lsa, uni tezlatishga, ishtirokchilarni qiziqtirish uchun ko‘tarinki ruhda tugatishga harakat qilish zarur.