1-mavzu. Rengent nurlari fizikasi. Vulfa–Bregg formulasi. Sinxrotron rentgen nurlanishi. Uzluksiz rentgent spektri. Xarakteristik rengent spektri

1-mavzu.Rengent nurlari fizikasi. Vulf–Bregg formulasi. Sinxrotron rentgen nurlanishi. Uzluksiz rentgent spektri. Xarakteristik rengent spektri. Rengenostrukturaviy analiz metodlari. Laue metodi. Monokristallarni burish metodi. Atom strukturasini rasshifrovka qilish bosqichlari. Kukunlar metodi(polikristallar)

1895 yilda Vilgelm Konrad Rentgen tomonidan ochilgan rengent nurlari ham xuddi ko’rinuvchan nur singari elektromagnit nurlanish, ammo ularning to’lqin uzunliklari ancha qisqa. To’lqin uzunligi katta sohadagi rentgen nurlanishlari ultrabinafsha nurlanish bilan chegaradosh bo’lsa, kichik to’lqin uzunlikdagi sohada γ-nurlanish va ikkilamchi kosmik nurlanish bilan chegaradosh. Odatda rengen nurlarining to’lqin uzunligi angstremlarda(1Å=10-10m=0,1 nm) ifodalanadi.

Rentgen nurlari diapazoni yaqinidagi elektromagnit spektr

IQ- infraqizil nurlanish; K- spektrning ko’rinuvchan sohasi(400 – 700 nm); UF- ultrabinafsha nurlanish; O’Yu- o’ta yumshoq, Yu- yumshoq, B- bikir, O’B- o’ta bikir rentgent nurlanishi; IKN- ikkilamchi kosmik nurlanish.
Rengen nurlanishi dual – to’lqin va korpuskulyar- tabiatga ega. To’lqin xossalar qaralganda nurlanish quyidagilar bilan xarakterlanadi:

• agar u monoxramatik bo’lsa, bitta to’lqin uzunligi λ(yoki siklik chastota υ) bilan;
• diskret to’lqin uzunliklarning to’plami(chiziqli yoki xarakteristik spektr) bilan;
• to’lqin uzunliklarning intervali(uzluksiz yoki polixromatik spektr) bilan.

Korpuskulyar xossalar o’rganilganda nurlanish kvantlar(fotonlar) energiyasi E=hυ=hc/ λ bilan xarakterlanadi, bundan λ= hc/E (1)

Rentgen nurlanishning to’lqin xossalari

• yorug’lik tezligida to’g’ri chiziqli tarqalish;
• ba’zi moddalar ichidan o’tish;
• muhitlar bo’linish chegarasida sinish;
• to’siqlardan akslanish va sochilish;
• kogerent sochilish, interferensiya va difraksiya;
• qutblanish.