3.Qurilish sohasidagi munosabatlarni tartibga solish. Huquqiy tartibga solish obyekti yuridik ta’sirga ega bo’lgan ma’lum bir turdagi ijtimoiy munosabatlar, ya’ni qonun doirasi. Shunga ko’ra, qurilish huquqining obyekti arxitektura va kapital qurilish sohasiga oid muhandislik-tadqiqot munosabatlari hisoblanadi.
Qurilish qonuni mustaqil, integrasiyalashgan huquq sohasi sifatida deyarli bir xil holatlar tufayli O’zbekiston huquq tizimida ajralib turadi. Shubhasiz, iqtisodiyotning qurilish sohasini mustaqil huquqiy tartibga solish uning O’zbekistonning iqtisodiy rivojlanishi uchun alohida ahamiyati bilan belgilanadi va shunga muvofiq qurilishning bunday mustaqil huquqiy tartibga solinishida jamoat ehtiyojlari va davlat manfaatlari inobatga olinadi.
Bundan tashqari, qurilish qonunchiligini huquqiy tartibga solishning mustaqil subyekti mavjud, chunki arxitektura va qurilish sohasidagi munosabatlar (shu jumladan muhandislik tadqiqotlari) va kapital qurilish loyihalarini qurishdagi munosabatlar tadbirkorlik sohasidagi umumiy munosabatlardan ajralib turadi va farqlanadi.
Mustaqil huquqiy tartibga solish predmetiga qo’shimcha ravishda, qurilish huquqi huquqiy tartibga solishning maxsus usuliga ega. Qurilish huquqi usullarining o’ziga xosligi qurilish qonunchiligini huquqiy tartibga solish predmetining o’ziga xos xususiyati bilan izohlanadi, ya’ni arxitektura va qurilish sohasidagi jamoatchilik aloqalari (shu jumladan muhandislik tadqiqotlari) va kapital qurilish obyektlarini qurishda. Qurilish huquqining predmeti ham fuqarolik, ham ma’muriy huquqiy munosabatlar bo’lganligi sababli, qurilish huquqi har bir holatda ham huquqiy tartibga solishning "birlamchi" usullarini (fuqarolik va ma’muriy), ham boshqasini birlashtirgan murakkab usuldan foydalanadi. Qurilish huquqining ushbu murakkab usuli qurilish faoliyati jarayonida yuzaga keladigan aralash huquqiy munosabatlarni tartibga soladi va huquqiy tartibga solishning imperativ va ixtiyoriy usullarini birlashtiradi.
Muhandislik tadqiqotlarini o’tkazishda qurilish faoliyatini tartibga solishning xususiy huquqiy usullari qo’llaniladi: arxitektura va qurilish loyihalarini amalga oshirishda va qurilish pudrati shartnomasi bo’yicha ishlar olib borilganda mutlaq huquqlar bo’yicha. Biroq, kapital qurilish sohasidagi faoliyatni tartibga solishning xususiy-huquqiy usullarini qo’llash sohasi davlat tomonidan tartibga solinadigan huquqiy usullarsiz to’liq emas. Va ko’proq kategoriyali bo’lish uchun aytishimiz mumkinki, xususiy huquqiy tartibga solish usullarini qo’llashning yuqoridagi barcha sohalari, avvalambor, ijtimoiy-huquqiy munosabatlarga bog’liq.
Qurilish uchun yer uchastkasiga egalik qilish fuqarolik va yer qonunlari bilan tartibga solinadi. Biroq, bunday yer uchastkasining egasi unga bino qurish imkoniyatini mustaqil ravishda aniqlay olmaydi. Egasi yer uchastkasining shaharsozlik rejasida ko’rsatilgan cheklovlarni, xususan: yer uchastkasining chegaralari, umumiy foydalanishdagi yer uchastkalari, yer uchastkasidan ruxsat etilgan foydalanish turlari, yer uchastkasida madaniy meros obyektlarining mavjudligi, yer uchastkasida allaqachon mavjud bo’lgan kapital qurilish obyektlarining mavjudligi, rejalashtirilgan kapital obyektlar, davlat va kommunal ehtiyojlar uchun qurilish va boshqalar.
Qurilishni huquqiy tartibga solish quyidagilarni o’z ichiga oladi:
qurilish ishlari jarayonida yer, atrof-muhit va ekologik qonunchilik masalalari;
Qurilish tartibini buzganlik uchun tashkilotlar va mansabdor shaxslarning javobgarligi va boshqalar.
Aritektura va qurilish sohasidagi faoliyatni lisenziyalash tartibi va shartlari “Arxitektura-shaharsozlik hujjatlarini ishlab chiqish bo’yicha faoliyatni lisenziyalash tartibi to’g’risida”gi Nizom (Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 7 maydagi 381-son qarori bilan tasdiqlangan) talablari asosida amalga oshiriladi.
