1-Mavzu: Qurilish sohasidagi munosabatlarni huquqiy tartibga solish. Reja

1-Mavzu: Qurilish sohasidagi munosabatlarni huquqiy tartibga solish.
REJA

1. 
   Fanning asosiy tushunchalari, maqsadi va vazifalari.
   
2. 
   O’zbekiston Respublikasining qurilish sohasidagi qonunlari va boshqa me’yoriy-xuquqiy xujjatlar.
   
3. 
   Texnik hujjatlar va ularning me’yoriy-xuquqiy tusdagi hujjatlar bilan aloqadorligi.
   

1. 
   Qurilishda qonunchilik fani tushunchasi, maqsadi va vazifalari
   

Huquqiy tartibga solish obyekti - bu huquqning ma’lum bir sohasi tomonidan tartibga solinadigan sifati bir hil ijtimoiy munosabatlar sohasi. Bu asosiy mezon, chunki ijtimoiy munosabatlar obyektiv ravishda mavjud bo’lganligi sababli, ularning o’ziga xos xususiyati tegishli huquqiy shakllarni talab qiladi. Masalan, mehnat munosabatlari mehnat to’g’risidagi qonunlar bilan tartibga solinadi.
Huquqiy tartibga solish predmeti qonunni tarmoqlarga bo’lishning yagona mezoni emas, chunki:
1) uning ijtimoiy aloqalari juda xilma-xil;
2) bir xil ijtimoiy munosabatlar turli sohalar va usullar bilan tartibga solinadi.
Shu munosabat bilan huquqiy sohani ajratish uchun yordamchi mezon bu huquqiy tartibga solish usuli hisoblanadi.
Qurilishda qonunchilik fani noyuridik ta’lim yo’nalishlariga o’qitiladigan, arxitektura va qurilish sohasiga oid me’yoriy-huquqiy hujjatlar va ularni amaliyotda qo’lllashning o’ziga xos xususiyatlarini o’rganuvchi fandir. Mazkur fan arxitektura-qurilish sohasining texnik normalarini o’rgatmaydi. Texnik normalar o’quv rejalarida belgilangan texnik mutaxassislik fanlarida o’rganiladi.
Mazkur fan “Fuqarolik huquqi”, “Xo’jalik huquqi”, “Tadbirkorlik huquqi”, “Uy-joy huquqi”, “Yer huquqi”, “Ma’muriy huquq”, “Mehnat huquqi” kabi huquq sohalari bilan o’zviy aloqadorlikda o’rganiladi. Aslida, yuqoridagi fanlarning barchasi “Fuqarolik huquqi” negizida shakllangan.
“Qurilishda qonunchilik” fani mamlakatimizda hali o’rganilmagan, tadqiqotlar o’tkazilmagan fan sohasi hisoblanadi. Shuningdek, mazkur fan sohasiga oid qonunchilik tizimi ham yagona tizimga ega emas. Qurilishga oid huquqiy munosabatlar turli xil qonun hujjatlari bilan tartibga solinadi. Mana shu jihatlar ham ishlab chiqarish korxonalari va buyurtmachi tashkilotlar tomonidan sohaning huquqiy jihatlarini talqin qilishda qiyinchiliklarni yuzaga keltiradi.
Qurilish to’g’risidagi qonun ijtimoiy munosabatlarning alohida turini tartibga soladi, bu ularning mazmuni va ahamiyati jihatidan alohida huquqiy tartibga solishni talab qiladi. Qurilish qonunchiligini huquqiy tartibga solish qurilish huquqi subyektlarining huquq va majburiyatlarining paydo bo’lishi, o’zgartirilishi va bekor qilinishining maxsus tartibi bilan ajralib turadi. Qurilish to’g’risidagi qonunning o’ziga xos xususiyati maxsus tartibga solish rejimida ifodalanadi. Yuqorida ta’kidlab o’tilganidek, qurilish to’g’risidagi qonun bilan tartibga solinadigan jamoat munosabatlarida ham qonunchilik, ham xususiy huquqni huquqiy tartibga solish usullari birlashtiriladi. Faqat hajm jihatidan ahamiyatsiz bo’lgan individual munosabatlar dispozitiv yoki imperativ usul bilan tartibga solinadi.
Shunday qilib, qurilish qonuni murakkabdir, chunki unga kiritilgan normalar huquqiy tartibga solishning yagona usuli va mexanizmi bilan bog’liq emas.
Arxitektura va qurilish uchun muhandislik tekshiruvlarini o’tkazishda bunday ishlarni bajarish uchun shartnoma tuzuvchilar tomonlarning ruxsat etilgan ishlarga bo’lgan ko’plab talablarini, bunday ishlarni bajarish tartibini, muhandislik tadqiqotlari natijalarini va ba’zi hollarda muhandislik tadqiqotlari natijalarini davlat ekspertizasini hisobga olishlari shart. Bundan tashqari, ushbu ishlarni bajaradigan shaxslardan kapital qurilish loyihalarining xavfsizligiga ta’sir qiladigan ishlarga qabul qilish to’g’risida guvohnoma bo’lishi kerak, ya’ni, maxsus huquqiy layoqatga ega bo’lishi, to’liq davlat huquqida mavjud bo’lgan imtiyoz talablariga bog’liq bo’lishi lozim.
Qurilish ishlarini olib borishda, qurilish shartnomasi taraflari muhim talablar bilan cheklanadi, yuqorida sanab o’tilganlardan tashqari, bu davlat ekspertizasidan o’tgan loyihaning mavjudligi; davlat qurilish nazorati organlari tomonidan berilgan qurilish ruxsatnomasi; pudrat qilingan qurilish ishlarini bajarishda davlat qurilish nazorati talablariga muvofiqligi. Qurilish shartnomasi bo’yicha majburiyatlarni tegishli ravishda bajarish tegishli ravishda davlat ekspertizasi bilan bog’liq bo’ladi.