1-mavzu: Qo‘shma gap. Qo‘shma gap haqida umumiy ma’lumot. Komponent (qism)larning birikish usuliga ko‘ra qo‘shma gap turlari: bog‘langan qo‘shma gap, ergashgan (ergash gapli) qo‘shma gap, bog‘lovchisiz qo‘shma gap

Tayanch atama va iboralar: Maqsad ergash gap, o‘xshatish ergash gap, shart ergash gap, maqsad ergash gapli qo‘shma gap, o‘xshatish ergash gapli qo‘shma gap, shart ergash gapli qo‘shma gap.

Bosh gapdagi harakat yoki voqeaning qanday maqsad bilan yuzaga kelishini anglatadigan ergash gaplar maqsad ergash gapli qo‘shma gap deyiladi. Maqsad ergash gap orqali ifodalangan harakat hali boshlanmagan, yuzaga kelishi endi mujallangan bo‘ladi. Masalan: Xalqimiz shoyi kiysin deb, tut ko‘chati ekamiz gapidagi birinchi komponent (ergash gap) ikkinchi komponent (bosh gap) dagi harakatning qanday maqsadda yuzaga kelishini, bajarilishini anglatadi.

Maqsad ergash gaplar bosh gapga quyidagi vositalar bilan birikadi:
1. deb (deya, deyishib): Bunda ergash gapning kesimi buyruq maylidagi fe’lning birlik va ko‘pligidan birinchi, ikkinchi va uchunchi shaxs shaklida bo‘ladi.
Bunday qo‘shma gaplarda ergash gapning fe’l kesimlari buyuruq mayli shaklida bo‘lsa ham, ergash gapdagi mazmun buyruqni emas, estakni anglatadi.
2. –r(ar)= ekan: Bunda maqsad ergash gapdagi harakatning bajarilishi tahmin-tavakkal, mo‘ljal qilinadi: O‘g‘limga tegmasa, o‘rtoqlariga tegar deb, xalta-xalta mayiz turshak yubordim. (O.)
So‘zim qanda y ta’sir etar ekan deb, diqqat bilan unga tikildi. (A.Q.)
3. –mi=ekan: Baxtim bormi ekan deb, Menga yormi ekan deb, Kelaberdilar bari, Kattakon chinor sari. (H.O.)
-mi, ekan shakli –mikin shaklida ham qo‘llaniladi:
Gulnora kelarmikan deb, juda kutgan edim. (A.Q.)
uchun: Uchun bilan birikan maqsad ergash gapning kesimi ko‘pincha fe’lning uchinchi shaxs buyruq mayli shaklida bo‘ladi:
E’zozxon uyg‘onmasligi uchun, Botirali sirg‘anib ko‘rpadan chiqdi. (G`.G`.)
5. Toki: Bu element bilan birikan ergash gaplarning kesimi ham fe’lning uchunchi shaxs buyruq mayli shaklida bo‘ladi:
Isfaxonga yolg‘iz o‘zim ketib boraman, toki o‘g‘lim ko‘rib ko‘nglim tinchisin. (F.)
Maqsad ergash gapning kesimi (ko‘proq jonli tilda) degan maqsadda, degan niyatda, degan umid bilan kabi shakllar orqali ham shakllanadi va bosh gapga birikadi:
Qizlar orasida sevgilim bormikiin degan niyat bilan, G`arib saroyga ko‘z tashladi. (F.)
Maqsad ergash gaplar deb, uchun, degan umidda, degan niyatda, degan maqsadda, degan umid bilan kabi shakllari orqali ham shakllanadi va bosh gapga biriksa, birinchi o‘rinda keladi, biriktiruvchi shakllar ergash gap tarkibida bo‘ladi. Ergash gap bosh gapning biror bo‘lagini izohlasa, bosh gapning o‘rtasida qo‘llanadi:
U esini o‘nglab, tomoshabinlar to‘planmasin deb, dadasiga jerkibroq: «yuring» dedi (A.Q.)