1 mavzu: Psixologiyaning predmeti

2. Irodaviy faoliyatning muhim xususiyatlari 

     Umumiy  irodaviy  faoliyatni  yoki  alohida  aktini  amalga  oshirishning  muhim  xususiyatlaridan  biri 

amalga  oshirilayotgan  harakatlarning  erkin  ekanligini  anglashdan:  “Xohlasam  unday,  xohlasam  bunday 

qilaman” deyishdan iboratdir. 

Odamning irodaviy harakati to`la - to`kis determinizmga, ya`ni sababiy bog`lanish qonuniga bo`ysunadi. 

SHuning  bilan  birga  irodaviy  faoliyatning  bevosita  sabablari  sifatida  irodaviy  harakatlarni  belgilab 

---

beradigan turli - tuman hayotiy sharoitlar bo`lishi mumkin. Odamning irodaviy faoliyati ob`ektiv jihatdan 

bog`langandir.  Irodaviy  faoliyatning  muhim  xususiyatlaridan  yana  biri,  irodaviy  harakatlarni  odam 

hamma vaqt shaxs sifatida amalga oshiradi. Xuddi mana shuning bilan bog`liq ravishda irodaviy harakat 

odam to`la ravishda javob beradigan ish sifatida ichdan kechiriladi. Irodaviy faoliyat tufayli ko`p jihatdan 

o`zini  shaxs  sifatida  anglaydi,  o`z  hayot  yo`li  va  taqdirini  o`zi  belgilashini  tushunadi.  Irodaning  eng 

muhim  xususiyati  unda  faoliyatni  amalga  oshirishning  puxta  o`ylab  chiqilgan  rejaning  mavjudligidir. 

Avvaldan  rejalashtirilmagan  xatti  -  harakatlarni  irodaviy  harakat  deb  aytib  bo`lmaydi.  SHu  bilan  birga 

iroda  -  avval  mavjud  bo`lmagan,  lekin  faoliyatni  amalga  oshirish  natijasiga  erishgandan  so`ng  hosil 

bo`lishi  mumkin  bo`lgan  qoniqishga  butun  e`tiborni  qaratishdan  iboratdir.  Ko`p  hollarda  iroda  vaziyat 

yoki  qiyinchilik  ustidan  g`alaba  qozonish  emas,  balki  o`z  -  o`zini  engish  hamdir.  Bu  ayniqsa 

muvozanatsiz,  hissiy  qo`zg`aluvchan,  sust  kishilarga  xos  bo`lib,  o`zlarining  tabiiy  xarakterologik 

xususiyatlari  bilan  kurashishga  to`g`ri  keladi.  Hech  bir  hayotiy  muammo  irodaning  ishtirokisiz  hal 

etilmaydi,  yashagan  va  yashayotgan  biror  kishi  kuchli,  irodasiz  katta  muvaffaqiyatga  erisha  olmaydi. 

Odamzot boshqa tirik mavjudotlardan o`zining ongi va aqli bilangina emas, balki irodasining mavjudligi 

bilan ham ajralib turadi.