1 mavzu: Psixologiyaning predmeti

Mavzu bo`yicha tayanch tushunchalar: 

Agregatsiya - olomon, tasodifiy hodisaning tomoshabini. 

Guruh - ma`lum maqsad asosida to`plangan, ikki va undan ortiq kishilar uyushmasi. 

Jamoa - uyushgan guruhlar asosida jamiyat maqsadlarini ko`zlab ish yuritadigan guruh. 

Konformlilik - shaxsni boshqalarning xulq -atvor motivlarini o`zining faoliyati uchun asos sifatida qabul 

qilishi. 

Lider - boshqalar faoliyatiga rahbarlik qila oladigan guruh a`zosi. 

Referent guruh - shaxs o`z xulq - atvorida o`rnak oladigan, guruh bahosi shaxs uchun ma`lum ahamiyatga 

ega bo`ladigan guruh, shaxs uchun namuna bo`ladigan guruh. 

Sotsiometriya - Moreno tomonidan ishlab chiqiladigan, shaxsning guruhdagi mavqeini aniqlab beradigan 

ijtimoiy - psixologik metod. 

Ustanovka - shaxsning atrofdagilarni anglamasdan idrok qilishi. 

SHartli guruh - ma`lum belgini asos qilib tuziladigan guruh. 

Empatiya - boshqalarga hamdardlik bildirish. 

1. Guruh va jamoa haqida tushuncha 

           Pedagog yoki tarbiyachi o`z ishida faqat birgina o`quvchining o`zi bilan emas, balki turli guruh va 

jamoalar  bilan  munosabatda  bo`ladi.  SHuning  uchun  dastlab  u  o`zi  bilan  bolalar  o`rtasida  guruh  yoki 

jamoa  tuzib  olishi  kerak.  Guruh  deb,  ikki  yoki  undan  ortiq  kishilar  uyushmasiga  aytiladi.  Masalan, 

o`quvchilar guruhi, sinfda qandaydir boshliq atrofiga to`plangan bolalar guruhi. 

Har bir kishi qaerda yashamasin, baribir qandaydir guruh yoki jamoa orasida yashaydi, ular bilan muloqot 

qiladi. Guruh va jamoalar doimo o`zgarib turadi. Shaxs ana shu guruh yoki jamoaga moslashib yashashi 

kerak. Guruh va jamoadagi munosabatlarni ijtimoiy psixologiya o`rganadi. Guruhning eng yuksak shakli 

jamoadir. Har qanday jamoa umumiy maqsad  asosida tarkib  topadi. Har  qanday uyushgan  guruh  jamoa 

bo`la olmaydi. Masalan, banditlar shaykasi, jinoyatchilar to`dasini jamoa deb bo`lmaydi. CHunki ularning 

maqsadi  faqat  o`zlarining  ehtiyojini  qondirish,  shaxsiy  boylik  orttirishdir.  Ular  ichki  manfaatidan 

tashqariga chiqa olmaydi. Haqiqiy jamoa a`zolari jamiyat rivoji, o`z xalqining moddiy hayot farovonligini 

oshirish  maqsadida  harakat  qiladilar.  Masalan,  oila,  o`qituvchilar  jamoasi,  tadbirkorlar  uyushmasi, 

---

olimalar  va  psixologlar  uyushmasi  kabilarni  jamoa  deyish  mumkin.  Jamoadagi  kishilar  umuminsoniy 

maqsad yo`lida xizmat qiladilar. Demak, jamoa deb umumiy maqsadlari asosida birlashgan, jamiyatning 

bir  qismi  hisoblangan  va  ana  shu  jamiyat  maqsadlariga  to`la  buysungan  kishilar  guruhiga  aytiladi. 

Ushinskiy  K.  D.  ,  Leont`ev  A.N,  Anan’ev  B.  G,  Kovalev  A.  G.  kabilarning  ishlari  shaxs  va  jamoaning 

tarkib topishiga qaratilgan. 

                     Har qanday jamoaning maqsadlari shu jamoaning o`z ichida cheklanmay, jamoa doirasidan 

chetga chiqishi kerak. Sнunda jamoa a`zolarining javobgarlik hissi ortadi. Har bir jamoa o`zidan katta bir 

jamoaning  bir  qismidir.  Masalan:  1  -  kurs  talabalar  jamoasi  fakul’tet  jamoasining,  fakul’tet  jamoasi  esa 

universitet  jamoasining  bir  qismidir.