1 mavzu: Psixologiyaning predmeti


Hislarni kechirish shakllari



Download 0,82 Mb.
Pdf ko'rish
bet114/154
Sana03.01.2022
Hajmi0,82 Mb.
#314947
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   154
Bog'liq
Namangan davlat universiteti maktabgacha ta’lim kafedrasi

6. Hislarni kechirish shakllari 

         Hissiy  kechinmalar  turli  hollarda  turlicha  tezlik  bilan  paydo  bo`ladi.  Ba`zan  hissiyotlar  juda 

to`satdan,  darhol  paydo  bo`ladi.  Masalan,  kishi  birdan  xursand  bo`lib  ketadi,  darhol  g`azabga  keladi, 

achchiqlanadi va hokazo. Lekin ba`zan  shu hissiyotlarning o`zi daf`atan qo`zg`almaydi, balki asta-sekin 

tug`ila  boshlaydi.  SHunday  hissiy  kechinmalar  borki,  ularning  qay  darajada  tez  paydo  bo`lmasligini 

belgilash  qiyin  yoki  butunlay  belgilab  bo`lmaydi.  emotsional  kechinmalarning  kuchi  turlicha  bo`lishi 

mumkin.  Hissiyotning  kuchi  avvalo  yoqimli  va  yoqimsiz  tuyg`ularning  naqadar  kuchli  bo`lishidadir. 

Hissiyotning  kuchi  shu  hissiyotni  shaxsning  naqadar  ehtiros  bilan  kechirayotganligi  bilan  belgilanadi. 

Hissiyotning qo`zg`alish xususiyatlari paydo bo`lish yo`lini, kuchi va barqarorligi bir qancha sabablarga 

bog`liqdir. Atrof muhitning holati, shu paytdagi ehtiyojlarning kuchi, shu xislat tuzilishiga sabab bo`lgan 

hodisalarning  shaxsiy  va  ijtimoiy  ahamiyatini  anglashi,  odamning  dunyoqarashi,  bu  xislat  qanday 

vaziyatda  paydo  bo`lishi  va  o`tishi,  hamda  shaxsning  individual  xususiyatlariga  bog`liqdir.  Hislarning 

ayni vaqtda naqadar tez, kuchli va barqaror bo`lishiga ko`ra, his-tuyg`ularning quyidagi turlari farqlanadi: 

hissiy  ton,  emotsiyalar,  affekt,  jiddiylik  holatlari  (stress)  ,  kayfiyat  va  boshqalar.  Hissiy  ton.  Hissiyot 

ko`pincha faqat hissiy tus sifatidagi ruxiy jarayonning o`ziga xos sifat tomoni tariqasida namoyon bo`ladi. 

Yoqimli  suhbatdosh  ekan,  kulgili  voqea,  yoqimsiz  hid,  zerikarli  kitob,  ko`ngildagi  mashg`ulot, 

xushchaqchaq  sayohat,  og`ir  ish  kabilar.  Hissiy  ton  -  sezgi  yoki  idrok  jarayonida  shaxsning  idrok 

qilayotgan  narsa  yoki  hodisaga  munosabatini  ifodalovchi  maxsus  hissiy  buyok,  yoqimli  yoki  yoqimsiz 

idrok  bilan  bog`langan  hissiyot.  Masalan,  og`riq  va  bir  qator  kuchli  qo`zg`ovchilar  yaqqol  ifodalangan 

yoqimsiz hissiy ton bilan ajralib turadi. emotsiya - bu qandaydir bir hissiyotning bevosita kechirilishidir. 

Musiqani  sezuvchi  kishining  kontsertda  o`zi  yaxshi  ko`rgan  kuyni  yaxshi  ijrochi  ijrosida  tinglab, 

kechirish, his qilish natijasida rohatlanish, hayratda qolish kabi holatlarni emotsiya deyiladi. Ba`zan odam 

qo`rquvdan,  dahshatdan  qotib  qoladi,  qo`rqquvdan  va  umidsizlikdan  o`zini  xavfli  ob`ekt  tomon  otadi. 

Ba`zan emotsiyalar kishiga kuch beradi. “Tog`ni tolqon” qilishga tayyor bo`ladi. Faol emotsiyalar paytida 

odam  jim  tura  olmaydi.  Affekt  tez  paydo  bo`ladigan,  nihoyat  darajada  kuchli,  g`oyat  jo`shqinlik  bilan 

o`tadigan  qisqa  muddatli  emotsional  holatlardir.  Affekt  lotincha  bo`lib,  ruxiy  hayajon,  ehtiros  degan 

so`zdan  olingan.  Affektlar  ko`pincha  to`satdan  paydo  bo`ladi  va  ba`zan  atigi  bir  necha  minut  davom 

etadi.  Affekt  holatida  kishining  ongini  tasavvur  qilish,  fikr  qilish  qobiliyati  torayadi,  susayib  qoladi. 

Affektlar  vaqtida  odamning  harakatlari  kutilmagan  tarzda  “portlash”singari  birdaniga  boshlanib  ketadi. 

Ba`zan affektlar tormozlanish holati tariqasida namoyon bo`ladi va bunday holatda organizm bo`shashib, 

harakatsiz  bo`lib  va  shalvirab  qoladi.  Bunday  holat  ko`pincha  odam  birdaniga  qo`rqqanida,  to`satdan 

quvonganida va shu kabi hollarda “o`zini yo`qotib qo`yish” ko`rinishida namoyon bo`ladi. Har bir kishi 

o`zida boshlanayotgan affekt holatiga tushmaslik uchun ko`rashmog`i kerak. 

Stress - jiddiylik holati. Keskin vaziyat sababli yuzaga keladigan emotsional holatlar stress yoki jiddiylik 

holati  deb  ataladi.  Jiddiylik  -  turli  jismoniy  va  aqliy  ishlar  haddan  oshib  ketib,  havfli  vaziyat  tug`ilgan 

paytlarda,  zaruriy  choralarni  tezlik  bilan  topishga  to`g`ri  kelganda  vujudga  keladigan  harakatdir.  Stress 

holatining  paydo  bo`lishi  va  o`tishining  psixologik  xususiyatlarini  bilish  uchuvchilar,  kosmonavtlar, 

elektrostantsiya  operatorlari,  dispetcherlar,  mashinistlar,  haydovchilar,  sud’yalar,  korxona  rahbarlari, 

o`quvchilardan  imtixon  oladigan  pedagoglar  va  boshqalar  uchun  ham  muhimdir.  Ehtiros  -  muayyan 

harakatga va muayyan ob`ektga muttasil intilishda kuchli suratda ifodalangan emotsional holatdir. ehtiros 

ham uzoq davom qiladigan va barqaror bo`lgan hissiy holatdir. ehtiros doimo aniq bir narsaga qaratilgan 

bo`ladi,  masalan,  bilimga,  ixtirochilikka,  musiqaga,  mehnatga  bo`lgan  ehtiros  ijobiy  ehtiroslarni,  mol  - 

dunyoga  xirs  qo`yish,  qimor,  qarta,  ichqilikka  va  hokazoga  bo`lgan  salbiy  ehtirosni  ajratib  ko`rsatish 

mumkin. 



Kayfiyat  -  odamning  nisbatan  zaif  va  o`rtacha  kuchga  ega  bo`lgan,  odatda  uzoq  vaqt  davom  etadigan 

ayrim  ruxiy  jarayonlarga  umumiy  hissiy  tus  berib  turadigan  holat  kayfiyat  deb  ataladi.  Pedagogik 

faoliyatda butun sinf jamoasida sog`lom ishchanlik, vaqti kelganda jiddiyroq, vaqti kelganda quvnoqroq 

kayfiyat yaratish ta`lim ishi samaradorligining muhim shartidir. 




Download 0,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   110   111   112   113   114   115   116   117   ...   154




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish