1-mavzu. O‘zbekiston milliy taraqqiyotining yangi bosqichida fuqarolik jamiyatining shakllanishi va rivojlanishi

Fuqarolik jamiyati tushunchasining o‘zi keng va tor ma’noda qo‘llaniladi. Keng ma’noda fuqarolik jamiyati jamiyatning davlat tuzilmalarining nazorati yetib bora olmaydigan barcha qismini qamrab oladi. U tabiiy-tarixiy taraqqiyot davomida davlatdan mustaqil bo‘lgan muxtor soha sifatida vujudga keladi va o‘zgarib boradi.

• Fuqarolik jamiyati tushunchasining o‘zi keng va tor ma’noda qo‘llaniladi. Keng ma’noda fuqarolik jamiyati jamiyatning davlat tuzilmalarining nazorati yetib bora olmaydigan barcha qismini qamrab oladi. U tabiiy-tarixiy taraqqiyot davomida davlatdan mustaqil bo‘lgan muxtor soha sifatida vujudga keladi va o‘zgarib boradi.

Fuqarolik jamiyati tor ma’noda, huquqiy jamiyat bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, boshqacha aytganda, ular bir-birisiz mavjud bo‘la olmaydi. Fuqarolik jamiyati bozor va demokratik huquqiy davlatchilik sharoitida davlat tomonidan boshqarilmaydigan, erkin va teng huquqli shaxslarning o‘zaro munosabatlarini ifodalaydi. Bu individual huquqlar va xususiy manfaatlar erkin amal qiladigan ijtimoiy makon hisoblanadi.

• Fuqarolik jamiyati tor ma’noda, huquqiy jamiyat bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, boshqacha aytganda, ular bir-birisiz mavjud bo‘la olmaydi. Fuqarolik jamiyati bozor va demokratik huquqiy davlatchilik sharoitida davlat tomonidan boshqarilmaydigan, erkin va teng huquqli shaxslarning o‘zaro munosabatlarini ifodalaydi. Bu individual huquqlar va xususiy manfaatlar erkin amal qiladigan ijtimoiy makon hisoblanadi.

Fuqarolik jamiyatining belgilari sifatida quyidagilarni ko‘rsatish mumkin.

• Iqtisodiy sohada: nodavlat tashkilotlar; kooperativ-shirkatlar; ijara jamoalari; aksiyadorlik jamiyatlari; uyushmalar; kooperatsiyalarning mavjudligi.
• Ijtimoiy sohada: oila; partiyalar, jamoat tashkilotlari va harakatlar; ish va yashash joylaridagi o‘zini o‘zi boshqarish organlari; nodavlat ommaviy axborot vositalari; jamoatchilik fikrini aniqlash, shakllantirish va ifoda etishning madaniylashgan tartibotlari; ijtimoiy ixtiloflarni kuch ishlatmasdan, tazyiqsiz, qonunlar doirasida hal qilish amaliyotining mavjudligidir.
• Ma’naviy sohada: so‘z, vijdon va fikr erkinligi; o‘z fikrini ochiq bildira olishning real imkoniyatlari; ijodiy, ilmiy va boshqa uyushmalar mustaqilligining ham qonuniy, ham amaliy jihatlardan ta’minlanganligi