1-Mavzu: O‘rnatilgan tizimlarga kirish. Fanning maqsadi va vazifalari, O‘rnatilgan tizimlarning aloqa sohasida tutgan o‘rni qo‘llanilishi va istiqbollari Fanni maqsadi

1-Mavzu: O‘rnatilgan tizimlarga kirish.
Fanning maqsadi va vazifalari, O‘rnatilgan tizimlarning aloqa sohasida tutgan o‘rni qo‘llanilishi va istiqbollari


Fanni maqsadi - o’rnatilgan tizim tushunchasi, o’rnatilgan tizimlarning tuzilishi va ishlash printsiplari, o’rnatilgan tizimlarning sinflanishi va asosiy qo’llanilish sohalari, o’rnatilgan tizimlarning aloqa sohasida tutgan o’rni, qo’llanilishi va asosiy vazifalari, o’rnatiladigan operatsion tizimlar va ularning tizimlarni loyihalashda qo’llanilishi, o’rnatilgan aloqa tizimlari, ularning apparat va dasturiy ta’minotini loyihalash, ularning qo’llanilishi, vazifalari va imkoniyatlari, tarkibiy va tashkiliy qismlari va ularning ishlash tamoyillarini o’rgatish hamda egallangan bilimlar bo’yicha ko’nikma va malakalarni shakllantirishdan iborat.
2 xil tizim mavjud
1.Yumshoq tizim
2.Qattiq tizim (aniq belgilangan vaqtda ishlaydigan tizim)



1.1.-rasm. O‘Tda ishlatiladigan protsessorlar va dasturiy ta’minot.

1.2.-rasm. O’T da ishlatiladigan dasturlar



1.3.-rasm. Pechatnaya plata shabloni keltirlagan. Unda ulanishlar ko‘rsatilgan

Protsessorlar ma’lumotlarni xotiraga va qurilmalarga uzatish uchun rasmda keltirilgan shinalar orqali amalga oshiradi. Shina adres ma’lumotini saqlaydi, va shina orqali qanday ma’lumot bajarilayotganini o‘qiydi yoki yozadi.

1.4.-rasm. Dastur yozish va ulanish sxemasi

1.5.-rasm. Shakfga misol
Ushbu shkaf TMIO ConnectIO o‘rnatilagn tizim xisoblanadi.Tayyorlashdan oldin maxsulotlarni sovitishi xam mumkin.
Ularni uzoqdan Internet yoki telefon orqali boshqarish mumkin. U OS Windows Embedded CE OS foydalanadi. Uyga ketayotib unga telefon qilsangiz bas, u ovqatingizni tayyorlab qo‘yadi.
O‘T elektron qurilma bo‘lib, tadbiq etishda kompyuterdan foydalaniladi. O‘rT dan foydalanuvchi xattoki foydalanayotgan qurilmasida kompyuter borligini bilmaydi. PK dan farqli dastur kodi ROM da saqlanadi,qattiq diskda emas .
Foydalanuvchi yangi dastur yaratmaydi.Tish shetkasidagi MK dasturiy boshqariladi. Yuqori sifatli avtomobillar yuzdan ortiq o‘rnatilgan MK ga ega.

1.6.-rasm. MK ga ega tish chotkasi

O‘T yana bir afzalliklari aniq vaqt ichida ishlash. Misol tariqasida avtomobilning xavfsizlik yostiqchasini olamiz. Xavfsizlik yostiqcha datchiklari xavfni sezishi bilan 10 ms ichida xavfsizlikni ta’minlashi kerak, aks xolda xaydovchi rul yoki g‘ildirakka urilib ketadi.

Qo‘llaniladigan soxalar: Avtomobil va Aviatsiya tarmoqlarida, Kommunikatsiya soxalari va hokazo.
Dasturiy ta’minot
Xar bir O‘T to‘liq buyruqlarini bir necha guruxga ajratish mumukin.
1- gurux ma’lumotlarni joylashtirish komandalari. Ushbu komandalar yordamida protsessor bir turdagi xotira tarkibidagi ma’lumotlarni ichki registrlardan biriga joylashtiradi.
2- gurux bu qayta tiklash guruxlari.YA’ni qo‘shish,ayirish,mantiqiy opreatsiyalar v.x.
3- guruxga boshqaruvni uzatish komandalari kiradi.
Misol. MPT boshqaruv tugmachasiga ega.Xar bir tugmacha o‘z vazifasiga. Misol tariqasida xar bir tugma bosilganda kerakli yo‘nalishlarga o‘zgartirilishi kerak.Uning natijasida dastur xar doim tugmacha xolatini nazorat qilib turishi kerak.
Shartli va shartsiz o‘tish komandalari
Ushbu komandalar dastur ish jarayonini o‘zgartirib yuboradi.Shartli o‘tish komandalari belgilangan shartning bajarilishiga qarab o‘tishlarni tashkil qiladi.Shartsiz o‘tish komandalari esa yo‘naltirilgan belgi asosida o‘tishlarni tashkil qiladi.



1.7.-rasm. Shartli va shartsiz o’tish komandalari ish jarayoni


Sikllarni tashkil qilish komandalari
Sikl komandalarning bajarilishi dastur kodlarining qisqartirilishiga imkon yaratadi. Shunday dasturlar mavjudki bir operatsiyani bir necha marta takrorlashga to‘g‘ri keladi.Shunday xolatlarda sikl operatoriga murojaat qilinadi.



1.8.-rasm. Sikl operatorining ish jarayoni


Uzilishlar mexanizmi
2 xil rejimlar mavjud
1-uzilish rejimi
2-xotiraga to‘g‘ridan to‘g‘ri murojaat rejimi.

Agar umumiy dasturga portga kelib tushayotgan impulslar so‘rovlar natijasida protsessor boshqa operatsiyalar bilan mashg‘ul bo‘lishi mumkin. Natijada bir qancha impulslar o‘tkazib yuborilishi mumkin. Ana shunday xolatlarni bartaraf etish maqsadida xam uzilishlar mexanizmi o‘ylab topilgan.

Ixtiyoriy protsessor xech bo‘lmaganda bitta maxsus uzilishlarga so‘rovlar kirishiga ega bo‘ladi. Aynan shu kirishga xisoblarni amalga oshirishda impulslarni berish kerak. Uning natijasida asosiy dastur uziladi va boshqaruv uzilishlarni qayta ishlash protsedurasiga uzatiladi. Ushbu dastur asosiy dasturning asosiy qismlaridan biri xisoblanadi. Ular uchun maxsus komandalar tizimi mavjud.