1-mavzu: O`qituvchining ta`lim jarayonidagi mahorati

Nutqning sofligi. Har qanday narsaga baho berilganda, avvalo, uning asligi, boshqa keraksiz unsurlardan xoliligi, o'z mohiyatiga muvofiq toza tarkibga egaligi kabi me'yorlardan kelib chiqadi. Soflik sifati nutqni shunday baholash me'yorlaridan hisoblanadi. Aytish lozimki, nutqning bu kommunikativ sifati adabiy til va nutq bilan jamiyat munosabatida namoyon bo'ladi. Shunga ko'ra nutqning sofligi nutqning adabiy til me'yorlariga va jamiyatdagi ma'naviy – axloq qoidalariga yot bo'lgan unsurlardan xolililigi bilan belgilanuvchi kommunikativ sifat tarzida baholash mumkin.
Adabiy nutqning sofligiga putur yetkazuvchi unsurlarning asosiysi sifatida quyidagilarni alohida ajratib ko'rsatish maqsadga muvofiq:

• shevaga xos so'z, ibora, grammatik shakllar, urg'u va talaffuz;
• o'rinsiz qo'llangan chet so'z va so'z birikmalari (varvarizmlar);
• jargon va argolar;
• dag'al, haqorat so'z va iboralar (vulgarizmlar);
• «ishlamaydigan» yoki parazit so'zlar;
• idoraviy so'z va iboralar (konselyarizmlar) va sh.k.

Nutqning boyligi. Nutqning boy yoki kambag'alligi unda tilning bir-biridan faq qiladigan unsurlaridan qay darajada foydalanilganlik bilan belgilanadi. Ayni bir til unsuri nutqda qanchalik kam takrorlangan bo'lsa, bu nutqning boylik darajasi shunchalik yuqori bo'ladi yoki, aksincha, muayyan til unsurining takrori ko'p bo'lgan nutq kambag'al nutq hisoblanadi va uning ta'siri ham shunga yarasha bo'ladi.
Nutqning ifodaliligi. Nutqning bu sifati ba'zan ta'sirchanlik tarzida ham talqin etiladi. Ammo ta'sirchanlik keng qamrovli tushuncha bo'lib, u yaxlit yaxshi nutqqa xosdir. Ifodalilik nutqning tarkibiy tuzilishi va boshqa lisoniy xususiyatlariga ko'ra tinglovchi yoki o'quvchi diqqatini o'ziga jalb qila olishdan iborat kommunikativ sifatdir.
2. Dars – ta’lim jarayonining asosiy shakli
Dars –ta’lim jarayonining asosiy tashkiliy usuli bo‘lib, unda sinf dars tizimining barcha xususiyatlari aks etadi.
Darsda o‘qituvchi tashkiliy tartibni va ta’limning muntazamligini ta’minlaydi.
Darsda o‘qituvchi rahbar sifatida har bir o‘quvchining bilim olish xususiyatlarini inobatga oladi, o‘quvchilarning ta’lim jarayonida o‘rganilayotgan fan asoslarini egallab olishlari, ularning idrok etish qobili-yatlarini rivojlantirish va ma’naviy-axloqiy sifatlarini tarbiyalash hamda shakllantirish uchun qulay sharoitlar yaratadi.
Ta’lim jarayonida darsning quyidagi turlari ajratib ko‘rsatilgan:
aralash darslar
yangi materiallar bilan tanishish darslari
bilimlarni mustahkamlash va takrorlash darslari
o‘rganilganlarni umumlashtirish va tizimlashtirish darslari
ko‘nikma va malakalarni ishlab chiqish va mustahkamlash darslari
bilimlarni tekshirish darslari