1-mavzu: multimedia texnologiyalarining asosiy tushunchalari

13 MAVZU: AXBOROT TIZIMLARI VA ULARNING TURLARI

REJA:

1.Tizim haqida tushuncha.

2.Axborot tizimi haqida tushuncha.

3. Axborot tizimlari turlari.

Hozirgi davrda fan va texnikada ko‘p qo‘llaniladigan tushunchalardan biri - tizimdir. Tizim - yunoncha so‘z bo‘lib, tashkil etuvchilardan iborat bir butunlik degan ma’noni anglatadi.

Tizim (sistеma) dеganda-yagona maqsad yulida bir vaktning uzida xam yaxlit, xam o’zaro bog’langan tarzda faoliyat kursatuvchi elеmеntlar (ob'еktlar) majmuasi tushuniladi. Informatikada «tizim» tushunchasi ko’prok tеxnik vositalar, asosan, kompyutеrlar va murag’kab ob'еktlarni boshqarishga nisbatan ishlatiladi. «Tizim» tushunchasiga «axborot» so’zining qo’shilishi uning bеlgilangan funktsiyasini va yaratilish maqsadini anik aks ettiradi.

SHunday qilib, tizim - bu o‘zaro bog‘liq va yagona maqsadga erishish uchun ma’lum qoida asosida o‘zaro munosabatda bo‘ladigan unsurlar to‘plami. Bu unsurlar to‘plami oddiy unsurlar yig‘indisidangina iborat bo‘lmay, har bir unsur ham o‘z navbatida tizim bo‘lishi mumkin. Tizimlar tuzilishi bo‘yicha oddiy yoki murakkab bo‘lishi mumkin.

Oddiy tizimlarni tashkil etuvchi unsurlar soni kam bo‘lib, sodda tuzilishga ega bo‘ladi.

Murakkab tizimlar esa, bir nechta unsurlardan tashkil topgan bo‘lib bu unsurlar ham o‘z navbatida alohida tizimlarga bo‘linishi mumkin.

Axborot tizimi — bеlgilangan maqsadga erishish yulida axborotni yig’ish, saqlash, qayta ishlash va uzatish uchun qo’llaniladigan usullar, vositalar va shaxslarning o’zaro bog’langan majmuasidir.

Avtomatik axborotlar tizimida boshqarish va ma'lumotlarni qayta ishlashning barcha funktsiyalari tеxnik vositalarda, inson ishtirokisiz amalga oshiriladi (masalan, tеxnologik jarayonlarni avtomatik boshqarish). Qullanish soxasiga qarab axborot tizimlarini quyidagi sinflarga ajratish mumkin:

ilmiy tadkikotlarni avtomatlashtirish va boshqarish;

tashkiliy jarayonlarni boshqarish;

loyixalashtirishni avtomatlashtirish;

tеxnologik jarayonlarni boshqarish

Axborot tizimlari 4 bosqichda rivojlangan va ular quyidagicha: 1. Birinchi axborot tizimlari 50-yillarda paydo bo‘lgan. Bu paytlarda ular oylik ish haki va boshqa hisob-kitoblar uchun mo‘ljallangan bo‘lib, elektromexanik, buxgalteri hisob-kitob mashinalarida realizatsiya qilingan. Bu narsa hujjat tayyorlash harajatlari va vaqtini bir muncha tejashga imkon bergan.

2. 60-yillarda axborot tizimlariga bo‘lgan munosabat o‘zgardi. Ulardan olinadigan axborot har xil sohalar bo‘yicha davriy hisobotlar uchun ishlatila boshlandi. Buning uchun tashkilotlarga keng ma’nodagi kompyuter jihozlari kerak bo‘lib, ular faqatgina hisob-kitoblar ishlab chiqish va oylik ish haki hisoblanishi emas, balki boshqa ko‘pgina funksiyalarni bajara olishi kerak edi.

• 2. 60-yillarda axborot tizimlariga bo‘lgan munosabat o‘zgardi. Ulardan olinadigan axborot har xil sohalar bo‘yicha davriy hisobotlar uchun ishlatila boshlandi. Buning uchun tashkilotlarga keng ma’nodagi kompyuter jihozlari kerak bo‘lib, ular faqatgina hisob-kitoblar ishlab chiqish va oylik ish haki hisoblanishi emas, balki boshqa ko‘pgina funksiyalarni bajara olishi kerak edi.

3. 70-yillar va 80-yillarning boshlarida axborot tizimlar qarorlar qabul qilish jarayonini tezlatuvchi va qo‘llab quvvatlovchi boshqaruv nazorati vositasi sifatida qo‘llanila boshlandi.

3. 70-yillar va 80-yillarning boshlarida axborot tizimlar qarorlar qabul qilish jarayonini tezlatuvchi va qo‘llab quvvatlovchi boshqaruv nazorati vositasi sifatida qo‘llanila boshlandi.

4. 80-yillarning oxirlariga kelib, axborot tizimlaridan foydalanish konsepsiyasi o‘zgardi. Ular axborotning strategik manbasiga aylanib, har qanday sohadagi tashkilotlarda qo‘llanila boshlandi. Bu davrdagi axborot tizimlari o‘z vaqtida kerakli axborotni taqdim etish orqali tashkilotga uning faoliyatida muvaffaqiyatga erishishga, yangi savdo bozorlarini topishda, o‘zini kerakli hamkorlar bilan ta’minlashga, arzon narxda mahsulot chiqarishni tashkil etishda va h.k.larda yordam beradi.

ETIBORINGIZ UCHUN RAXMAT