1-mavzu. “Moliyaviy muassasalar”

Keys natijalarini yozma tarzda jadvallar kurinishida bajarish tavsiya etiladi.

1. ilova

Davlatning budjetdan tashqari jamg’qrmalarining tarkibi

2. ilova

Pensiya jamg’armasining xarajatlari tarkibi tahlili

Ko’rsatkichlar	2015 yil		2016 yil		2017 yil (prognoz)
Xarajatlar jami
Ishlamayotgan pensionerlarga pensiya to’lovlari
Ishlayotgan pensionerlarga pensiya to’lovlari
Keksa yoshdagilar va ishlamaydigan fuqarolar uchun nafaqalar, dafn marosimlari uchun nafaqalar va boshqa to’lovlar
Boshqa xarajatlar
Yil oxirida qoldiq mablag’lar

3. ilova Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Respublika Yo’l jamg’armasining

xarajatlari tarkibi

Ko’rsatkichlar	2015-yil		2016-yil		2017-yil(prognoz)
	mlrd. so’mda	Jamiga nisbatan foizda	mlrd. so’mda	Jamiga nisbatan foizda	mlrd. so’mda	Jamiga nisbatan foizda
Xarajatlar jami, shu jumladan
Umumfoydalanuvdagi avtomobil yo’llarini loyihalashtirish xarajatlari
Umumfoydalanuvdagi avtomobil yo’llarini qurish va rekonstruksiya qilish xarajatlari
shu jumladan, xorijiy moliya institutlari mablag’lari
Umumfoydalanuvdagi avtomobil yo’llarini ta’mirlash va saqlash xarajatlari
Umumfoydalanuvdagi avtomobil yo’llarini saqlash uchun harid qilinadigan mashina va mexanizm xarajatlari
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Respublika yo’l jamg’armasi boshqaruv apparatini saqlash xarajatlari
"O’zavtoyo’l" DAK boshqaruv apparatini saqlash xarajatlari
"O’zavtoyo’l" DAK hududiy yo’llardan foydalanish tashkilotlarini boshqaruv apparatini saqlash xarajatlari
Umumfoydalanuvdagi avtomobil yo’llarida sodir bo’lgan tabiiy ofat oqibatlarini oldini olish va bartaraf etish xarajatlari
Umumfoydalanuvdagi avtomobil yo’llarini qurish, ta’mirlash va saqlash ishlari bilan bog’liq bo’lmagan xarajatlar
RYJ, DBQ va valyuta tushumlarini nazorat qilish, avtotashuvchi uchun horijiy davlatlar avtotransport vositalarini O’zbekiston Respublikasi hududiga kirishi va tranzit o’tishi uchun bojxonalarda yig’imlar bo’yicha xizmat ko’rsatuvchi banklar o’rtasidagi o’zaro hamkorlik shartnomalarini bajarilishi
Boshqa xarajatlar
Yil oxiriga qoldiq

Keys natijalarini baholash mezonlari

№	Mezonlar	ball
1.	Keysdagi topshiriqlarning bajarilishi, mazmuni va sifati	0-1,0
2.	Guruh faoliyatidagi faolligi	0-0,5
3.	Muhokama uchun savollarga javoblar mazmuni va sifati	0-0,5
	JAMI BALLAR YIG’INDISI	0-2

Keys topshirig`ining yechimi:

1. Davlatning budjetdan tashqari jamg’qrmalarining tarkibi

Ijtimoiy xususiyatiga ko’ra

Pensiya jamg’armasi

Bandlikka ko’maklashish davlat jamg’armasi

Budjetdan tashqari maqsadli pul jamg’armalari

Umumta’lim maktablari, KHK, akademik litseylar va tibbiyot muassasalarini rekonstruktsiya qilish, mukammal ta'mirlash va jihozlash jamg’armasi

Iqtisodiy xususiyatiga

Respublika Yo’l jamg`armasi
Davlat mulkini xususiylashtirishdan tushgan mablag’lar jamg’armasi

Sug'oriladigan yerlarning meliorativ holatini yaxshilash jamg'armasi

Oliy o'quv yurtlarining moddiy- texnika bazasini rivojlantirish jamg’armasi

2. Pensiya jamg’armasining xarajatlari tarkibi tahlili

Ko’rsatkichlar	2015 yil		2016 yil		2017 yil (prognoz)
	mlrd. so’mda	Jamiga nisbatan foizda	mlrd. so’mda	Jamiga nisbatan foizda	mlrd. so’mda	Jamiga nisbatan foizda
Xarajatlar jami	16557	100	18113,3	100	19 505.1	100
Ishlamayotgan pensionerlarga pensiya to’lovlari	12838,1	77,5	14779,6	81,6	16 629.9	85,3
Ishlayotgan pensionerlarga pensiya to’lovlari	474,8	2,8	484,3	2,7	534,5	2,7
Keksa yoshdagilar va ishlamaydigan fuqarolar uchun nafaqalar, dafn marosimlari uchun nafaqalar va boshqa to’lovlar	105,2	0,6	152,1	0,8	204.3	1,1
Boshqa xarajatlar	2,8	0,02	3	0,02	10,0	0,05
Yil oxirida qoldiq mablag’lar	3136,1	18,9	2694,3	14,9	2126,4	10,9

Moliya Vazirligi huzuridagi Pensiya jamg’armasi har yili xarajatlar smetasiga kiritilgan yo’nalishlar bo’yicha xarajatlarni amalga oshiradi. Agar oxirgi 2 yillikdagi xarajatlar tarkibi va 2017-yil uchun tasdiqlangan prognoz ma’lumotlari asosida shuni ta’kidlash mumkinki, xuddi daromadlar singari jamg’arma xarajatlari ham yillik o’sish sur’atlarini ko’rsatmoqda. Jumladan, jamg’armaning jami xarajatlari 2015-yilda 16557,0 mlrd so’m hamda o’tgan 2016-yilda esa 18113,3 mlrd so’mni tashkil etgan. Bu yilgi budjet parametrlariga ko’ra esa, jamg’arma xarajatlari 19505,1 mlrd so’mdan iborat bo’lishi prognoz qilingan. Bevosita jamg’arma xarajatlari tarkibini tahlil qiladigan bo’lsak, ishlamayotgan pensionerlarga ajratiladigan pensiya to’lovlari yuqori ulushga egaligiga guvoh bo’lish mumkin. Yuqoridagi jadvaldan shu ma’lum bo’ladiki, ishlamayotgan pensionerlarga pensiya to’lovlari bilan bog’liq xarajatlar kuzatilayotgan yillar mobaynida jami xarajatlar tarkibida o’rtacha 83 % ulush bilan yetakchilik qilmoqda. Birgina 2016-yilning o’zida ushbu to’lov umumiy summasi14779,6 mlrd so’mni tashkil etganligi va bu jamiga nisbatan 81,6 % ulushni qayd etganligi mamlakatimizda ijtimoiy soha, xususan, pensionerlarni qo’llab-quvvatlash borasida yaxshi an’ana yo’lga qo’yilganidan darak beradi. Joriy yil uchun tasdqilangan budjet parametrlariga muvofiq, keksa yoshdagilar va ishlamaydigan fuqarolar uchun nafaqalar, dafn marosimlari uchun nafaqalar va boshqa to’lovlar uchun 204,3 mlrd so’m ajratilishi ko’zda tutilgan.

3. Respublika Yo’l jamg’armasining xarajatlari tarkibi

Ko’rsatkichlar	2015-yil		2016-yil		2017-yil(prognoz)
	mlrd. so’mda	Jamiga nisbatan foizda	mlrd. so’mda	Jamiga nisbatan foizda	mlrd. so’mda	Jamiga nisbatan foizda
Xarajatlar jami, shu jumladan	2782,6	100,0	3059,0	100,0	3424,9	100,0
Umumfoydalanuvdagi avtomobil yo’llarini loyihalashtirish xarajatlari	15,0	0,4	20,0	0,6	20,0	0,6
Umumfoydalanuvdagi avtomobil yo’llarini qurish va rekonstruksiya qilish xarajatlari	1 467,9	42,2	1632,2	46,9	2006,7	57,6
shu jumladan, xorijiy moliya institutlari mablag’lari	584,6	16,8	352,6	10,1	536,7	15,4
Umumfoydalanuvdagi avtomobil yo’llarini ta’mirlash va saqlash xarajatlari	838,9	24,1	853,6	24,5	752,4	21,6
Umumfoydalanuvdagi avtomobil yo’llarini saqlash uchun harid qilinadigan mashina va mexanizm xarajatlari	120,0	3,4	100,0	2,9	980,0	2,3
O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Respublika yo’l jamg’armasi boshqaruv apparatini saqlash xarajatlari	5,6	0,2	6,6	0,2	7,3	0,2
"O’zavtoyo’l" DAK boshqaruv apparatini saqlash xarajatlari	2,3	0,1	2,5	0,1	3,3	0,1
"O’zavtoyo’l" DAK hududiy yo’llardan foydalanish tashkilotlarini boshqaruv apparatini saqlash xarajatlari	12,5	0,4	13,5	0,4	17,6	0,5
Umumfoydalanuvdagi avtomobil yo’llarida sodir bo’lgan tabiiy ofat oqibatlarini oldini olish va bartaraf etish xarajatlari	110,0	3,2	100,0	2,9	100,0	2,9
Umumfoydalanuvdagi avtomobil yo’llarini qurish, ta’mirlash va saqlash ishlari bilan bog’liq bo’lmagan xarajatlar	100,0	2,9	-	-	-	-
RYJ, DBQ va valyuta tushumlarini nazorat qilish, avtotashuvchi uchun horijiy davlatlar avtotransport vositalarini O’zbekiston Respublikasi hududiga kirishi va tranzit o’tishi uchun bojxonalarda yig’imlar bo’yicha xizmat ko’rsatuvchi banklar o’rtasidagi o’zaro hamkorlik shartnomalarini bajarilishi	1,2	0,0	1,4	0,0	1,4	0,0
Boshqa xarajatlar	109,2	3,1	109,9	3,2	141,8	4,1
Yil oxiriga qoldiq		-	219,8	6,3	294,4	8,5

Yuqoridagi jadvalda berilgan ma’lumotlar shuni ko’rsatadiki, jamg’armaning jami xarajatlari 2015-yilda 2782,6 mlrd so’mni hamda o’tgan 2016-yilda esa 3059,0 mlrd so’mni tashkil etgan. Bu yilgi budjet parametrlariga ko’ra esa, jamg’arma xarajatlari 3424,9 mlrd so’mdan iborat bo’lishi prognoz qilingan. Bevosita jamg’arma xarajatlari tarkibini tahlil qiladigan bo’lsak, Respublika Yo’l jamg’armasi o’z xarajatlari xilma-xilligi bilan boshqa maqsadli jamg’armalardan ajralib turadi. Jadvalda aks ettirilganidek, umumfoydalanuvdagi avtomobil yo’llarini qurish va rekonstruksiya qilish xarajatlari eng yuqori ulushni egallagan. Mazkur xarajatni moliyalashtirishda 2016-yilda 1632,6 mlrd so’m sarf qilingan. Joriy yil budjet prognoziga ko’ra esa, yana ham ko’proq, ya’ni 2006,7 mlrd so’m aynan ushbu xarajat uchun yo’nlatirilishi ko’zda tutilgan. Bu esa o’z o’rnida yurtimiz transport yo’llarini jahon standartlari darajasiga olib chiqishda ulkan qadamlardan biri hisoblanadi.

«Moliya» fanidan «Davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalari» mavzusi bo’yicha bilimlarni o’zlashtirish va o’quv faoliyati yo’llariga darajali yondashuv asosida ta’lim maqsadlarini birlashtirish

№	O’zlashtirish darajasi	Maqsad	Natija	Testlar
I.	O’quvchilikka oid (tanish bo’yicha harakatlanish	tushunchalarni shakllantirish	Davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalari mohiyatini tushuntiradi; Davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalari ahamiyatini, vazifalarini qaytarib beradi; Davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalari xususiyatlarini biladi; Davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalarining asosiy turlarini ajratib bera oladi.	1. Davlatning budjetdan tashqari jamg’armalari umumdavlat moliyasining bo’g’ini hisoblanadimi? Ha Yo’q 2. Davlatning budjetdan tashqari jamg’armalari funksional jihatdan necha turda faoliyat yuritadi? 2- ijtimoiy; iqtisodiy 3- ijtimoiy; iqtisodiy; aralash 4- ijtimoiy; iqtisodiy; siyosiy; ma’naviy 2- iqtisodiy; siyosiy 3. Budjet tizimining barcha budjet tashkilotlari singari davlatning budjetdan tashqari jamg’armalari ham o’z xarajatlar smetasini tuzadi va vakolatli organlarga taqdim etadimi? Ha Yo’q
II.	Tartiblilikka oid (algoritm, namuna, o’xshashlik bo’yicha harakatlanish)	Davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalari to’g’risidagi bilimlarni shakllantirish, nazariy bilimlarni o’xshashlik bo’yicha qo’llash, harakatlarni tartib bo’yicha bajarish malakalarini	Davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalarini funktsional jihatdan bir-biridan ajratadi; Davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalari faoliyatiga baho beradi, ularni tasniflaydi; Davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalarining zarurligini asoslaydi, shakllanish manbalari va	1. Davlatning budjetdan tashqari jamg’armalariga ajratiladigan yagona ijtimoiy to’lov necha foizni tashkil qiladi va qanday taqsimlanadi? a) 25% Budjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi 24,8 Bandlikka ko’maklashish jamg’armasi 0,1 Kasaba uyushmalari Federatsiyasi

shakllantirish, (rivojlantirish, mustahkamlash)

xarajat yo’nalishlarini solishtiradi, taqqoslaydi, xulosalar chiqaradi; - Davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalariga majburiy to’lovlarni aniqlash hisoblash bo’yicha mustaqil vazifalarni echadi.

kengashi 0,1 b) 24% Budjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi 23,8 Bandlikka ko’maklashish jamg’armasi 0,1 Kasaba uyushmalari Federatsiyasi kengashi 0,1 s) 26 % Budjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi 25,0 Bandlikka ko’maklashish jamg’armasi 0,2 Kasaba uyushmalari Federatsiyasi kengashi 0,8 d) Yagona ijtimoiy to’lov 25 % miqdorida faqat pensiya fondiga o’tkaziladi. 2.Yoshga doir umumiy pensiyani olish huquqi qachon paydo bo’ladi va uni olish uchun kamida necha yil ish staji talab qilinadi? ayollar 50 yoshdan minimal ish staji 20, erkaklar 60 yoshdan minimal 25 yil ish staji talab etiladi. ayollar 55 yoshdan minimal ish staji 20, erkaklar 60 yoshdan minimal ish staji 25 yil talab etiladi. s) ayollar 60 yoshdan minimal ish staji 26, erkaklar 60 yoshdan minimal 25 yil ish staji talab etiladi. d) ayollar 45 yoshdan minimal ish staji 20, erkaklar 55 yoshdan minimal 25 yil ish staji talab etiladi. 3. Yoshga doir pensiyaning tayanch

				miqdori qanday aniqlanadi? ish stajining, mehnat faoliyatining oxirgi o’n yili va eng maqbul ketma-ket 5 yilning ish haqi umumiy miqdorini erkaklarda 60, ayollarda 55ga bo’lish orqali aniqlanadi va 55 foizga ko’paytiriladi. ish stajining, mehnat faoliyatining oxirgi yigirma yillarga va eng maqbul ketma-ket 15 yilning ish haqi umumiy miqdorini erkaklarda 60, ayollarda 55ga bo’lish orqali aniqlanadi va 55 foizga ko’paytiriladi. s) ish stajining, mehnat faoliyatining oxirgi o’n yili va eng maqbul ketma-ket 5 yilning ish haqi umumiy miqdorini erkaklarda 55, ayollarda 50ga bo’lish orqali aniqlanadi va 50 foizga ko’paytiriladi. d) to’g’ri javob yo’q
III.	Ijodiy fikrlovchilikka oid (evristik)(harakatlarni tanlash)	Davlatning byudjetdan tashqari jamg’armalari faoliyat tartibini tashkil etish va shu bo’yicha mustaqil iqtisodiy izlanishni olib borish, bilimlarni izlab topish, ularni yangi holatlarda qo’llash malaka va ko’nikmalarini shakllantirish	Davlatning byudjetdan tashqari fondlari faoliyati bo’yicha kerakli axborotni topadi, tanlpaydi, qo’llaydi va yangidan hosil qiladi; Bilim va malakalarini yangi holatlarda tanish va nostandart topshiriqlarni, muammoli holatlarni echish uchun qo’llaydi.	Erkak kishi 30 yil ish stajiga ega, mehnat faoliyatining oxirgi o’n yili 2006-2016 yillarga va eng maqbul ketma-ket 5 yil 2008-2013 yillarga to’g’ri keladi. 2008- 2013 yillar o’rtacha oylik ish haqi yig’indisi – 39 000 000 so’m. pensiyaning tayanch miqdori va ortiqcha ish staji uchun oshirilish qanchaga teng? 357 500 so’m – pensiyaning tayanch miqdori, ortiqcha ish staji uchun oshirilishi 32 000 so’m. 350 000 so’m – pensiyaning tayanch

miqdori, ortiqcha ish staji uchun oshirilishi 30 000 so’m. v) 357 500 so’m – pensiyaning tayanch miqdori, ortiqcha ish staji uchun oshirilishi 20 000 so’m. g) 357 500 so’m – pensiyaning tayanch miqdori, ortiqcha ish staji uchun hisoblanmaydi.

BYUDJETDAN TASHQARI
Auditoriyada bajarish uchun 1-topshiriq: Byudjetdan tashqari jamg‘armalar ta’rifini bo‘sh kataklarni to‘ldirgan holda keltiring

Auditoriyada bajarish uchun 2-topshiriq: bo‘sh kataklarni to‘ldiring






Auditoriyada bajarish uchun 3-topshiriq: byudjetdan tashqari jamg‘armalarni tasniflang
Auditoriyada bajarish uchun 4-topshiriq: Tahlil qiling
O’zbekiston Respublikasining Byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasi daromadlari tarkibi va tuzilishi

(mlrd. so’mda)

Ko’rsatkichlar	2017 yil		2018 yil		2019 yil
	summa	%	summa	%	summa	%
Jami daromadlar		100,0		100,0		100,0
Yil boshiga qoldiq
Ish haqi fondidan yagona ijtimoiy to’lovdan tushumlar
Fuqarolarning majburiy badallari
Mahsulot sotish hajmidan majburiy ajratmalar
Boshqa daromadlar

Auditoriyada bajarish uchun 5-topshiriq: Byudjetdan tashqari Pensiya jamg’armasining xarajatlari tarkibi va tuzilishini quyidagi jadvalni to’ldirish orqali tahlil qiling va xulosa yozing.