1-mavzu. Moliyaning mohiyati va funksiyalari reja: Moliyaning mohiyati va zarurati. Moliyaning funksiyalari

Umumiy sug’urta (shaxsiy, mulkiy sug’urta, javobgarlikni sug’urta qilish hamda hayotni sug’urta qilish sohasiga taalluqli bo’lmagan boshqa sug’urta turlari).
Majburiy sug’urta – davlat sug’urta tashkilotlari amalga oshirish huquqiga ega sug’urta turi. Shu bilan birga sug’urta tashkilotlari majburiy sug’urta qilinishi lozim bo’lgan obyektlarning but saqlanishi ustidan nazorat o’rnatishga haqlidirlar. Majburiy sug’urtaning asosiy xususiyatlari quyidagilar:
1. Majburiy sug’urta qonun yo’li bilan o’rnatiladi. Shunga mos ravishda sug’urta qildiruvchi tegishli obyektlarni sug’urtalashga, sug’urtalovchilar esa, sug’urta hodisalari ro’y berganda tegishli sug’urta to’lovlarini to’lashga majburdirlar.
2. Qonunda ko’rsatilgan majburiy sug’urta obyektlarini hammasini sug’urtaga qamrab olish. Buning uchun sug’urta organlari mamlakatda har-yili sug’urtalangan obyektlarni, hisoblangan sug’urta badallarini va ularni o’rnatilgan muddatlarda undirilishini hisobga olib boradilar.
3. Qonunda ko’rsatilgan obyektlarga majburiy sug’urtaning avtomatik ravishda qo’llanilishi. Sug’urtalanuvchi xo’jalikda sug’urtaga tegishli yangi obyekt paydo bo’lganligi haqida sug’urta organlariga xabar berishi shart emas. Bu mulk sug’urta sohasiga avtomatik ravishda qo’shiladi. Navbatdagi ro’yxatga olish davrida hisobga olinadi va sug’urtalanuvchiga to’lanishi kerak bo’lgan sug’urta badallari ko’rsatiladi.
4. Majburiy sug’urtani sug’urta badallari to’lanishidan qat’iy nazar amal qilishi. Agarda sug’urta qildiruvchi tegishli sug’urta badallarini to’lamagan hollarda, badallar sud orqali undirib olinishi mumkin. Sug’urta badallari to’lanmagan mulkni talofat ko’rishi yoki shikastlanish hollarida sug’urta to’lovlari to’lanaveradi, faqatgina sug’urta badallari bo’yicha qarz va kechiktirilgan kunlar uchun jarima so’mmasi ushlab qolinadi.
5. Majburiy sug’urtaning muddasizligi. Majburiy sug’urta sug’urtalanuvchi sug’urtalangan obyektdan foydalanish davrining to’la qismida amal qiladi. Mulkni boshqa shaxsga o’tishi bilan ham sug’urta to’xtatilmaydi. U faqatgina sug’urtalangan mulk to’la talofat ko’rgandagina o’z kuchini yo’qotadi.
6. Majburiy sug’urta bo’yicha sug’urta ta’minotining me’yorlashtirilishi. Sug’urtaviy baholash va sug’urtaviy qoplash tartibini soddalashtirish maqsadida sug’urta bahosiga nisbatan foizlarda yoki bir obyektga so’mlarda sug’urta ta’minotining me’yorlari belgilanadi.